Pressespiegel 03_14 vom 11.01. bis 17.01.2014.pdf - Evangelisch ...

Remarca scretta a maun ch’igl autur Christian Gaudenz ha surdau il cudisch 1672 a JohannAnton Schmid de Grüneck da Glion.DAD URSICIN G. G. DERUNGSSlovachia, Ungaria e Rumenia, seigi queicapitau relativamein en Svizra ed el Grischun.Deplorablamein seigien ton la Bibliotecadalla claustra da Mustér sco la Bibliotecadalla claustra dils Premonstratensa Cuera daventadas 1799 unfrendas dallasLa Quotidiana vom 15.1.2014, Seite 2flommas.Encuntercomi ei l’anteriura Bibliotecadalla scola dil marcau da Cuera la finalavegnida transformada entras donaeinquels cudischs custeivels i da maunen maun sur pliras generaziuns.Aunc bia da farFerton che las rimnadas da cudischs seigienperscrutadas entochen oz relativameinbein en Bregaglia (Salis e Castelmur),Engiadina (Planta ed à Porta)detti ei aunc strusch talas perscrutaziunsen Purtenza, en Surselva ed enLa «veta zuppada» de Jesus■ Aschia vegnevan il onns de Jesusavon sia veta publica numnai. Tgei hael fatg en quels onns? Cun celebrarNadal rescan ins da secuntentar cunla vart «carina», «dultscha» della realitadde quei um sco affon. E savens fineschaei leu, pertgei lu vegn – eglonnn liturgic – gleiti Pastgas e tscheivegn emblidau ni sursigliu. Mo ual cuncelebrar la naschientscha d’in esser humanconced’ins che quei esser, è Jesus, hada sesviluppar, da madirar, da crescher entuts graus; ch’el ha da far scheltas de veta,ch’el ha da vegnir «tier sesez», da seconfruntarcun siu mund concret, era persaver «tgi ch’el seigi» e tgei ch’el vegli far.Sco sulet evangelist dat Lucas duascuortas notizias partenent il «crescher» deJesus (2, 40): «Igl affon carscheva e daventavaferms», di el, mettend tut denton elcontext teologic posteriur: «Pleins de sabientscha,ed il beinvuler de Diu era surded el.» Aschia era la notizia de Jesus scobuob da dudisch onns el tempel, capavelsgia da docir ils docturs. Forsa ha quella attenziunde Lucas al svilup de Jesus da farzatgei cun sia visiun positiva ch’el ha insummadil temps e della historia ord laperspectiva posteriura della cardientscha.Mo quei ei in auter capetel.Ils evangelists semettevan buca d’accordenten scriver lur evangelis. Marcus, perexempel, sa nuot della naschientscha ed affonzade Jesus e para era buca da s’interessarde quei. El, ed era Mattiu, dattan dentonautras informaziuns, impurtontas. Perexempel che Jesus veva empriu in mistregn.Marcus di (6, 3): «Ei quei buc il scrinari, ilfegl de Maria, il frar de Giachen, de Giusep,de Judas e Simon?» Per Mattiu eis el mo«fegl dil scrinari» (13, 55) – forsa di el queigia per allontanar il maletg de Jesus dad inarealitad memia mudesta. Sco da dir: «Gie,il bab era scrinari»; aber il fegl buc!Dall’autra vart plaidan omisdus,Mattiu sco era Marc, della famiglia deJesus, ch’era par’ei fetg numerusa. Mattiuscriva: «Ha sia mumma buca numMaria e ses frars Giachen, Giusep, Simone Judas? E sias soras, ein ellas bucatuttas en nies miez (Mt 13, 55s)?» SemegliontameinMarcus (3, 31): «Siamumma e ses frars ein vegni, e stond ordavierthan ei fatg clamar el.» Ton Lucas(Fatgs 15, 13) sco Paul (Gal 1, 19) plaidansenz’auter de «Giachen, il frar de Jesus».Negin veseva cheu cuntradicziunsdogmaticas sentidas pér pli tard perviade Jesus sco «unigenitus» (suletnaschiu).«Frar» («adelphos») ei veramein«frar», e buca mo parent. Per «cusrin»deva ei in agen plaid, numnadamein«anepsios» (mira brev als Colosses 4,10).Bab e fegl scrinaris, forsa in menaschide famiglia? E la sabientscha de Jesus? Èquella ei buca vegnida ord il nuot. Jesusera in gediu ord la Galilea, ord la «provinza»,schess ins oz. El condivideva la religiundils babs; sia bibla era quella dilsgedius, ed el enconuscheva ella. El enconuschevails numerus moviments apocaliptics(p. ex. dil cudisch apocrif de Henoch).Ni ils moviments «monastics» dilsessens. Ei deva profets ni de quels che sedevano sco tals. En quei mund variau haJesus encuretg sia via. Ils evangelis dattanperdetga de quei; è ch’el fageva quitaus asia famiglia; ch’el era in um ordeifer la«norma», «orda senn» schizun, tertgavanei (Mc 3, 20).Sia emprema schelta de veta (en incert senn sbagliada, schilunsch che Jesusha prest bandunau quella) va viers il profetGion. Ils evangelis entscheivan facticameincul batten che Jesus ha retschiertda Gion, il battegiader. Ils exegets puntueschanch’ils evangelists vessen mai raquintauquei, sch’ei fuss buca stau verdadhistorica. Pertgei cun seschar battegiarCudisch «Praxis Pietatis» da Lewis Bayly,mess giu da Christian Gaudenz 1670 el lungatgdalla Liga Grischa.da Gion renconuscheva Jesus en quel siumagister. Sulet igl evangeli de Mattiu relatache Gion vevi vuliu impedir quei:«Jeu vess da basegns da vegnir battegiausda tei…» (Mt 3, 14), di el, per mitigarquei fatg ella glisch della cardientschaposteriura de sia cuminonza.Mo Jesus ei pli tard ius sia atgna via,buca quella digl apocalipticher Gion cheveseva ella historia nuot bien (Mt 3,10ss). Mo Gion resta per Jesus e per ilscristians ina figura impurtonta; per biarsen in cert senn in «rival» de Jesus. È a queifuss ei da dedicar in agen capetel. Facticameinsuonda suenter il batten de Jesusil raquen dellas tentaziuns (Mt 4). Forsaei quei raquen ina descripziun litterarmeinstilisada della tscherca della dretgavocaziun da vart de Jesus denter pliraspusseivladads. El renviescha tuttas e vasia via, unica. Quella ch’ils evangelis raquentan.Aschia finescha sia «veta zuppada».PressespiegelEvangelisch-reformierte Landeskirche Graubünden