AFAD Ankara 2015
184-2015070617353-kutle-hareketleri-temel-kilavuz_tr
184-2015070617353-kutle-hareketleri-temel-kilavuz_tr
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
8 KAYA DÜŞMESİ<br />
ANALİZLERİ<br />
Kaya düşmeleri, dik topoğrafyaya sahip alanların yüksek<br />
kotlarında yüzeylenen eklemli kaya ortamlarında,<br />
süreksizliklerin sınırlandırdığı kaya bloklarının serbest<br />
yüzeye doğru küçük hareketlerde duraylılığını yitirerek,<br />
kaynak bölgeden eğim aşağı oldukça hızlı olarak hareket<br />
ettiği bir tür yamaç duraysızlığıdır (Varnes, 1978;<br />
Hutchinson, 1988; Cruden ve Varnes, 1996). Kaya bloğunun<br />
hareketi dik yamaçlarda düşme şeklinde olup,<br />
eğimin azalmasına bağlı olarak sıçrama ve yuvarlanma<br />
şeklinde devam etmektedir. Olay anında hızının yüksek<br />
olması nedeniyle kaya düşmesi blok hacmine de bağlı<br />
olarak, ulaşım ağları ve yapılaşma alanları için oldukça<br />
tehlikeli olabilirler (Şekil 8.1). Düşen kaya bloklarının<br />
hacmi kaynak alanındaki süreksizliklerin set sayısı, yönelimi<br />
ve aralığı gibi süreksizlik özelliklerine bağlıdır.<br />
Kaya düşme olayının gözlenebileceği alanların ve menzil<br />
mesafelerinin (run-out distance) ayırtlandığı haritalar,<br />
alan seçimlerinde karar vericilere önemli bilgiler<br />
sağlamaktadır. Kaya düşmesi analizleri büyük ölçekte<br />
(ayrıntıda) kaya bloğunun harekete başladığı lokasyon,<br />
kaya blok ağırlığı, kaya blok şekli, litoloji, iki boyutta<br />
(2D) şev profili veya üç boyutta yüksek çözünürlükte<br />
sayısal arazi modeli (SYM, 3D topoğrafya), teğetsel ve<br />
normal enerji azalım katsayıları gibi çok sayıdaki girdi<br />
parametreleri kullanılarak yapılabilir. Kaya bloğunun<br />
hareketi sırasındaki enerjisi, bloğun hareketi izi (yörüngesi),<br />
menzil mesafesi (run-out distance) gibi çıktılar<br />
alınabilir. Ancak, bölgesel ölçekte kaya düşme potansiyelini<br />
ve etkileyebileceği alanları ifade eden haritaların<br />
hazırlanmasında, kaya düşme analizlerinin uygulanması<br />
pratik değerler açısından sınırlı olup, özellikle risk<br />
altındaki elemana (yapıya) yönelik önleme çalışmaları<br />
açısından daha büyük öneme sahiptirler.<br />
Kaya düşmeleri kaya kütlesinin süreksizlik özellikleri<br />
açısından uygun jeolojik ortamlarda dik topoğrafyanın<br />
varlığına bağlı olarak gelişirler. Ancak, kaya düşmeleri<br />
kütlesel heyelanlar ile karşılaştırıldıklarında; yağış,<br />
deprem gibi tetikleyici unsurlar açısından dönüşüm<br />
periyodu veya belirli bir olay hacminin yaşanması için<br />
gerekli tetikleyici sınır değerinin belirlenmesi mümkün<br />
değildir. Bu yönüyle değerlendirildiğinde, kaya düşme<br />
potansiyeli haritalarından, kütlesel heyelanlardaki<br />
terminolojiye uygun bir yaklaşımla, tetikleyici unsura<br />
bağlı olarak kaya düşmesi tehlike haritalarının gerçekçi<br />
bir şekilde üretilmesini beklemek de mümkün değildir.<br />
Şekil 8.1. Kaya düşmesisonucunda zarar gören yapılara bazı örnekler (http://<br />
www.nps.gov/acad/photosmultimedia/Earthquake-Effects.htm; http://blogs.agu.<br />
org/landslideblog/2011/02/23/on-the-causes-of-the-high-levels-of-loss-in-thechristchurch-earthquake).<br />
110<br />
Bütünleşik Tehlike Haritalarının Hazırlanması<br />
HEYELAN-KAYA DÜŞMESİ<br />
TEMEL KILAVUZ
Change language