AFAD Ankara 2015
184-2015070617353-kutle-hareketleri-temel-kilavuz_tr
184-2015070617353-kutle-hareketleri-temel-kilavuz_tr
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
6 HEYELAN DUYARLILIĞI<br />
VE DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ<br />
6.3. Jeoteknik Yaklaşımlar<br />
Jeoteknik yaklaşımlar temelde, heyelan değerlendirmeleri<br />
açısından kullanılan en eski yöntem olarak değerlendirilebilir.<br />
Yöntemin sağlıklı bir şekilde uygulanması<br />
güvenilir ve temsil edici bir jeoteknik veri tabanı, duraysızlık<br />
modelinin doğru seçimi ve dolayısıyla analiz yönteminin<br />
sağlıklı bir şekilde seçilmesine bağlıdır. Yöntemin,<br />
orta ve bölgesel ölçekli kullanımında, önemli oranda<br />
belirsizlikleri olması ve temsil edici veriye ulaşılması/<br />
üretilmesi son derece güç bir işlem olduğundan, hatalı<br />
sonuçlara yol açabilmektedir. Deterministik ve olasılığa<br />
dayalı çözümler üreten jeoteknik yaklaşım analizleri,<br />
CBS teknolojisinin gelişimiyle yaygın bir kullanım alanı<br />
bulmuş olsa da, yöntemin uygulanabilirliği çalışılan alanın<br />
jeolojik ve jeoteknik özelliklerinin homojen olması ile<br />
sınırlıdır. Deterministik analizler, güvenlik katsayısı hesaplanmasına<br />
dayanmakta olup, güvenilir ve temsil edici<br />
veri sağlanması durumunda heyelan duyarlılığından çok,<br />
heyelan tehlike haritalarının üretilmesinde önemli yarar<br />
sağlamaktadır. Bu tür çalışmalarda, farklı tetikleyici<br />
etken ve parametre değişim değerleri kullanılarak, CBS<br />
platformunda güvenlik katsayısı hesaplamaları yapılabilmektedir.<br />
Olasılığa dayalı yaklaşımda ise, özellikle belirsizliklerin<br />
tanımlanması ve değerlendirilmesi ön plana<br />
çıkmaktadır. Bu yöntem, jeolojik malzemelerin doğrusal<br />
davranış gösterdiği, diğer bir deyişle, normal dağılıma uygun<br />
olduğunda, son derece sağlıklı sonuçlar vermektedir.<br />
Bununla birlikte, heyelanlar gibi karmaşık yapıda olan<br />
ve farklı parametrelerin etkin olduğu çözümlemelerde,<br />
olasılık yaklaşımının kullanılması, ancak belirsizliklerin<br />
çok iyi tanımlanabilmesi ile mümkün olabilmektedir. Bu<br />
nedenle, yöntemin kullanılabilirliği daha çok tetikleyici<br />
parametre analizlerinde ve heyelan tehlike haritalarının<br />
üretilmesinde etkin çözümler sağlamaktadır.<br />
6.4. Esnek Hesaplama Yöntemleri<br />
Esnek hesaplama yöntemleri de, heyelan duyarlılık haritalarında<br />
özellikle son yıllarda sıklıkla kullanılan yöntemler<br />
arasındadır. Heyelan oluşumu gibi karmaşık sistemlerin<br />
çözümünde, yapay sinir ağları, bulanık mantık, genetik<br />
algoritmalar gibi yapay zeka kavramı altındada değerlendirilebilecek<br />
yöntemler, sağlıklı ve güvenilir sonuçlar<br />
üretebilmektedir. Çoğunlukla insan beyninin çalışma<br />
prensiplerine dayanan bu yöntemler, doğrusal olmayan<br />
davranışların (örneğin: heyelan gibi) çözümlenmesinde ve<br />
parametrik ilişkilerin değerlendirilmesinde önemli kazanımlar<br />
getirmektedir. Ancak, yüksek oranda bilgi ve kullanım<br />
tecrübesi gerektirdiği de unutulmamalıdır.<br />
6.5. Örnek Uygulama<br />
Kılavuzun bu bölümünde, yukarıda değerlendirilen<br />
yöntemlerden Frekans Oranı yöntemi temel alınarak,<br />
bir alandaki heyelan duyarlılığının ne şekilde değerlendirilebileceği<br />
üzerinde durulacaktır. Bu yöntemin<br />
seçilmesinin nedeni, diğer yöntemlerden uygulama açısından<br />
daha basit ve yalın bir yöntem olması ile literatürde<br />
sıklıkla kullanılıyor ve sağlıklı sonuçlar veriyor<br />
olmasıdır (Ercanoğlu vd., 2008; Yılmaz, 2009). Ayrıca,<br />
temel istatistik ve CBS bilgisi ile her alanda uygulanabilir<br />
bir özellikte olması da, diğer bir tercih nedenidir.<br />
6.5.1. Uygulama Yeri<br />
Frekans oranı yöntemi ile heyelan duyarlılığının değerlendirilmesine<br />
yönelik uygulamada pilot uygulama<br />
alanı olarak, Türkiye’de heyelanların en sık yaşandığı<br />
yerleşim birimlerinden biri olan Karabük ilinin Yenice<br />
ilçesi ve civarı seçilmiştir (Şekil 6.1). Bu alanda kullanılan<br />
veriler Hasekioğulları ve Ercanoğlu (2012) tarafından<br />
yapılan ve TÜBİTAK tarafından desteklenen<br />
108Y034 no.’lu projeden üretilmiştir.Seçilen alan 567<br />
km2’lik bir alansal yayılıma sahip olup, Karabük ilinin<br />
batısında yer almaktadır. Bölgede günümüze değin<br />
çok sayıda heyelan meydana gelmiş ve bu heyelanlar<br />
sonucunda önemli kayıplar oluşmuştur. Bu nedenle,<br />
seçilen alanda öncelikli olarak meydana gelmiş heyelanlara<br />
ilişkin envanter çalışmaları yapılmıştır. Heyelan<br />
envanter haritalamasında ön değerlendirmeler<br />
için, HGK (Harita Genel Komutanlığı)’ndan alınan hava<br />
fotoğrafları ile Mülga Afet İşleri Genel Müdürlüğü Afet<br />
Veri Tabanı arşivlerinden yararlanılmıştır. Daha sonra,<br />
bölgede yapılan ayrıntılı bir saha çalışması ile heyelan<br />
yerleri haritalanmıştır (Şekil 6.2). Sahada 1/25.000<br />
ölçekli topoğrafik haritalar üzerinde haritalanan heyelan<br />
yerleri, sayısallaştırma işlemi ile CBS platformuna<br />
aktarılmıştır. Bu işlem yapılırken her bir heyelan için<br />
standart bir heyelan envanter formu doldurulmuş ve<br />
bu özellikler heyelan yerleri ilişkilendirilerek bir veri tabanında<br />
saklanmıştır. Şekil 6.2’den görüleceği üzere,<br />
heyelanlar sadece Üst Kretese yaşlı Ulus formasyonu<br />
içinde gelişmiştir. Bu nedenle, heyelan duyarlılık analizlerinde<br />
litoloji parametresi bir girdi parametresi olarak<br />
dikkate alınmamıştır.<br />
92<br />
Bütünleşik Tehlike Haritalarının Hazırlanması<br />
HEYELAN-KAYA DÜŞMESİ<br />
TEMEL KILAVUZ
Change language