AFAD Ankara 2015

3
HEYELAN
ENVANTERİ
3.2. Heyelan Envanter Haritalarının Kalitesi ve Bütünlüğü
Bir heyelan envanter haritasının kalitesi, güvenilirliği
ve bütünlüğü, tamamıyla heyelan envanter haritasındaki
bilgilerin (heyelan yeri, konumu, büyüklüğü vb.)
doğruluğu ve kesinliği ile orantılıdır. Bununla birlikte,
bir heyelan envanter haritasının sözü edilen bu özelliklerinin
ortaya konulması, son derece güç bir süreç
olup, herhangi bir standartı da bulunmamaktadır (Galli
vd., 2008). Envanterlerin doğruluğu haritaların bütünsel
olarak içerdiği bilgilerle coğrafi ve tematik olarak
kapsadığı içerikle ve bunların güvenilirliği ile ifade edilebilmektedir.
Bu kapsamdaki bütünlük kavramı, heyelan
envanter haritasının kapsadığı alandaki doğru haritalanmış
heyelan oranına karşılık gelmektedir. Ancak
bu oran (haritanın bütünlüğü), çoğu kez hesaplanamamakta
ve bilinememektedir. Heyelan envanter haritalarının
kalitesini etkileyen bir başka etmen de, çalışmalarda
çoğu zaman göz ardı edilen, “en küçük” ve “en
büyük” boyutlu heyelanların belirlenmesidir. Buradaki
temel neden ise, çalışılan ölçekte haritalanabilen ve/
veya haritalanamayacak kadar küçük heyelanların ortaya
konulması gerekliliğidir.
Genel olarak özetlendiğinde bir heyelan envanterinin
güvenilirliğini etkileyen temel parametreler:
1. Kullanılan hava fotoğrafı ve/veya uydu görüntülerinin
ölçeği, zamanı ve kalitesi,
2. Altlık olarak kullanılacak ve heyelanlar hakkında
bilgi edinilecek haritanın ölçeği ve kalitesi,
3.3. Heyelan Yerlerinin Sahada Tanımlanması
3. Yorumlamalarda kullanılacak aletsel ekipman
(stereoskop veya 3B görsel ekipman) kalitesi ve
yetenekleri,
4. Yorumlamayı yapan kişi(ler)in bilgi ve tecrübesi,
olarak sınıflandırılabilir (Galli vd., 2008; Alkevli ve Ercanoglu,
2011; Aksoy ve Ercanoglu, 2012; Guzzetti vd.,
2012).
Carrara vd. (1992), aynı çalışma alanı için, farklı ekipler
tarafından yapılan heyelan haritalama hatalarını
değerlendirdikleri çalışmasında, en önemli bulgu olarak,
hava fotoğraflarının ölçeğinde ve ekibin tecrübesindeki
artışın, haritalardaki hata oranını oldukça
düşürdüğünü ifade etmektedirler. Sonuç olarak bir
değerlendirme yapılacak olursa, heyelan envanter
haritalarının oluşturulmasında, yapılacak haritaların
çalışılacak alanı temsil edebilecek özellikte olması
(güvenilir, doğru ve bütünsel özelliklerin tatminkar
seviyede bulunması), mümkünse yüksek çözünürlüklü
hava fotoğrafı ve/veya uydu görüntülerinin kullanılması
ve tecrübeli kişilerin bu haritaları oluşturması gerekmektedir.
Buradaki en önemli temel gerekçe, heyelan
envanter haritalarının hemen hemen her türlü heyelan
çalışmasında temel altlık olarak kullanılıyor ve yapılacak
tüm analizlere ilişkin bilgi ve veriyi içeriyor nitelikte
olmasıdır. Bu nedenle, heyelan envanter haritaları
oluşturulurken gereken tüm çalışmaların dikkatli ve
özenli bir şekilde yapılması gereği ortaya çıkmaktadır.
Heyelanların en önemli özelliği, iklim koşullarına ve tipine göre yüzeyde çok karakteristik iz bırakmaları ve buna
bağlı olarak gelişen yüzey şekilleri (morfoloji) ve karakteristik bitki örtüsüdür. Ayrıca, jeolojik ve yapısal veriler
de, olası heyelan yerlerinin sahada belirlenmesinde önemli rol oynamaktadır.
3.3.1. Morfolojik Özellikler
Şekil 3.1, 3.2, 3.3, 3.4, 3.5, 3.6 ve 3.7’de verilen morfolojik özelliklerden birinin veya birkaçının sahada gözlenmesi,
o bölgedeki bir heyelanın varlığının önemli bir kanıtı olacaktır:
• İçbükey/dışbükey yamaç özellikleri (Şekil 3.1, Şekil 3.2),
• Basamaklı/eşikli bir morfoloji (Şekil 3.3),
• Kemersi veya hilal şeklindeki ayna izi/kayma şevi ve basamaklar,
• Yamaç yüzeyinde geriye eğilme (back-tilting),
44
Bütünleşik Tehlike Haritalarının Hazırlanması
HEYELAN-KAYA DÜŞMESİ
TEMEL KILAVUZ