AFAD Ankara 2015
184-2015070617353-kutle-hareketleri-temel-kilavuz_tr
184-2015070617353-kutle-hareketleri-temel-kilavuz_tr
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
8 KAYA DÜŞMESİ<br />
ANALİZLERİ<br />
8.4.Kaya Düşmesi Tehlike Haritaları<br />
Aktif kaynak alandan eğim aşağı yayılım zonu içerisinde<br />
uzaklaştıkça kaya düşmesi duyarlılığı doğal<br />
olarak azalır ve menzil mesafesinin (yayılım zonunun)<br />
dışına çıkıldığında kaya düşmesinden etkilenmeyecek<br />
alanlara ulaşılır ve kaya düşmesi duyarlılığı sıfır olur.<br />
Buna karşın, yayılım zonu içerisindeki herhangi bir<br />
noktada (grid hücresinde) kaya düşmesinden etkilenebilme<br />
sayısı (diğer bir ifadeyle kaya düşme sayısı<br />
olasılığı), kaya bloğunun hızı ve o noktadaki potansiyel<br />
yüksekliğine ilişkin parametreler kaya düşmesi tehlike<br />
haritalaması açısından öneme sahiptir. Herhangi bir<br />
noktanın kaya düşmesinden etkilenme sayısı dolaylı<br />
olarak o nokta için kaya düşme olasılığının da bir ifadesidir<br />
(Crosta ve Agliardi, 2003). Sonuç olarak, kaya<br />
düşmesi olayı için tehlike değerlendirmesi, kaya düşme<br />
sayısı olasılığı (c), kaya bloğunun hızı (v) ve kaya<br />
bloğunun potansiyel yüksekliğinin (h) bir fonksiyonu ile<br />
vektörel olarak aşağıdaki gibi tanımlanabilir (Crosta ve<br />
Agliardi, 2003).<br />
|RHI|=√(c 2 +k 2 +h 2 )<br />
(Eş. 8.2)<br />
Burada; RHI: kaya düşmesi tehlike indeksi (rockfall<br />
hazard index), c: kaya düşme sayısı olasılığı, k: kaya<br />
bloğunun kinetik enerjisi (k=0.5(mv 2 )) ve h:kaya bloğunun<br />
potansiyel yüksekliğidir.<br />
Kaya düşmesi yayılım zonunun belirlenmesinde konik<br />
yayılım uygulamasının yanı sıra, daha önceki bölümlerde<br />
bahsedildiği üzere çok sayıda girdi parametresine<br />
gereksinim duyulmasına karşın, kaynak alandan<br />
başlayan ve SYM üzerinde kaya bloğunun ilerleme<br />
yörüngesini belirleyen yaklaşım kullanılabilmektedir.<br />
SYM üzerinde kaya düşmesi haritalamasına yönelik<br />
bazı yazılımlar bulunmaktadır. Jaboyedoff tarafından<br />
geliştirilen ve ücretsiz olan CONEFALL programı konik<br />
yayılım yaklaşımı ile çalışırken, STONE programı (Agliardi<br />
et al., 2001; Agliardi and Crosta, 2002; Guzzetti<br />
et al., 2002; Agliardi and Crosta, 2003) ise kaya bloğunun<br />
ilerleme yörüngesinin belirlenmesi yaklaşımı ile<br />
çalışmaktadır. CONEFALL programının girdi parametreleri<br />
açısından sadece SYM ve bazı sınır açısı değerlerini<br />
kullanması uygulama açısından pratik bir değer<br />
sunmaktadır. Bu iki programın her ikisi de yayılım zonu<br />
içerisindeki her bir grid hücresi için kaya düşme sayısını<br />
belirleyebilmektedir. Kaya bloğunun ilerleme yörüngesinin<br />
belirleyen yöntemde, grid hücreleri için kaya<br />
düşme sayısı morfolojiye bağlı olarak farklılıklar sunabilir.<br />
Örneğin, kaynak bölgesine bağlı olarak kanal şeklindeki<br />
bir vadi içerisine daha fazla sayıda kaya bloğu<br />
düşebilirken, düzlemsel bir eğim topoğrafyasında kaya<br />
düşme sayısı diğerine göre daha az olabilecektir. Crosta<br />
ve Agliardi (2003), bu farklılığı ifade etmek için kanal<br />
şekilli bir vadi içerisine kaynak bölgesindeki daha fazla<br />
grid hücresinden daha fazla blok düşebileceğini kabul<br />
ederek bu fazlalığı 5 kat olarak kabul etmişler ve “0”<br />
ile “1” arasındaki normalizasyonda bu etkiyi formülüze<br />
etmişlerdir.“c” kaya düşme sayısı, “n” her bir grid hücresinden<br />
gelen blok sayısı olmak üzere, kanal şeklindeki<br />
bir vadide n=1 için c=5 (5 kat kabulüne göre) olup,<br />
normalize edilen değer ise c/(5xn)=1’dir. Buna karşın<br />
düzlemsel bir eğimde ise n=1 için c=1 olup, normalize<br />
edilen değer ise c/(5xn)=0.2’dir. Nispeten daha gerçekçi<br />
bir yaklaşım olmasına rağmen, topoğrafyaya bağlı<br />
olarak normalizasyondaki bu düzenleme de uygulama<br />
pratiği açısından değerlendirildiğinde uygun bir yazılım<br />
gerektireceği dikkate alınmalıdır.<br />
Yukarıdakine benzer yaklaşımla, yayılım zonu içerisindeki<br />
her bir grid hücresi için ortalama veya en büyük<br />
kaya bloğu hızı ve kaya bloğu yörünge yüksekliği<br />
de belirlenerek haritalanabilir. Kaya düşmesi olayı için<br />
tehlike (hazard) değerlendirmesi ise kaya düşme sayısı<br />
olasılığı (c), kaya bloğunun hızı (v) ve kaya bloğunun<br />
potansiyel yüksekliğinin (h) bir fonksiyonu olan Eş. 8.2<br />
kullanılarak yayılım zonundaki her bir grid hücresi için<br />
yapılır ve RHI’ya bağlı olarak “Kaya düşmesi Tehlike<br />
Haritası” üretilir. S. Martino dağlık bölgesinde Lecco<br />
yerleşim alanının kuzeyindeki alanın kaya düşme sayısı<br />
ve kaya düşme yörüngelerindeki hız haritaları Şekil<br />
8.16’da görülmektedir (Crosta ve Agliardi, 2003).<br />
126<br />
Bütünleşik Tehlike Haritalarının Hazırlanması<br />
HEYELAN-KAYA DÜŞMESİ<br />
TEMEL KILAVUZ
Change language