AFAD Ankara 2015
184-2015070617353-kutle-hareketleri-temel-kilavuz_tr
184-2015070617353-kutle-hareketleri-temel-kilavuz_tr
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
3<br />
HEYELAN<br />
ENVANTERİ<br />
Heyelanlar, jeolojik ve/veya jeomorfolojik süreçler ile<br />
hidrolojik, klimatolojik ve bitki örtüsü/ arazi kullanımı<br />
gibi birçok parametreye bağlı olarak gelişebilmekte<br />
ve deprem, yağış ve insan etkisi gibi faktörlere bağlı<br />
olarak tetiklenebilmektedirler. Ayrıca, heyelanlar yer<br />
yüzeyinin gelişimi içinde de etkin bir rol oynamaktadır<br />
(Brabb ve Harrod, 1989; Harmon ve Doe, 2001). İnsan<br />
yaşamını etkileyen önemli doğal afet türlerinden biri<br />
olan heyelanlara ilişkin ayrıntılı bir heyelan envanterinin<br />
ve haritalamasının hayata geçirilmesi, heyelanlarla<br />
ilgili yapılacak her türlü çalışmanın ilk aşaması olarak<br />
dikkate alınması gereken bir konudur. Ayrıca, konumsal<br />
ve zamansal heyelan çözümlemeleri ile yer yüzeyinin<br />
gelişiminin anlaşılmasında, zarar azaltma çalışmaların<br />
her aşamasına da temel teşkil etmektedir (Soeters ve<br />
Van Westen, 1996; Guzzetti vd., 2000; Galli vd., 2008;<br />
Booth vd., 2009; Guzzetti vd., 2012).<br />
Heyelan envanter haritaları, uygulama açısından<br />
ele alındığında karar vericiler, planlamacılar ve<br />
yerel yönetimler için son derece önemli bilgiler<br />
içermektedir. Bu nedenle, dünyanın bir çok farklı<br />
bölgesinde ulusal ölçekten, büyük ölçeklere değişen<br />
farklı ölçek türlerinde, farklı yöntemler kullanılarak<br />
heyelan envanter haritaları oluşturulmakta,<br />
heyelanlara ilişkin özellikler veri tabanlarında<br />
saklanmaktadır. Bununla birlikte, heyelan envanter<br />
haritalarının ancak %25’i uygulamalarda doğrudan<br />
ve etkin olarak kullanılmakta (Aleotti ve Chowdury,<br />
1999); sistematik olarak değerlendirildiğinde ise,<br />
heyelanlarınmekansal dağılımı, türü ve boyut bilgileri,<br />
ancak %1 oranında toplanmaktadır (Guzzetti vd., 2012).<br />
Ülkemizde, özellikle son 10-15 yıl içinde, heyelan envanter<br />
haritalarının kullanılmasının nedenli önemli olduğuna<br />
dair bir çaba içine girilmiştir. Özellikle konuyla<br />
ilgili kamu kurumları, üniversiteler ve bilim insanlarının,<br />
ulusal ve uluslararası platformlarda gerçekleştirdikleri<br />
dikkate değer çalışmalar bulunmaktadır. Örneğin, Maden<br />
Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Jeoloji Araştırmaları<br />
Birimi tarafından sonuçlandırılan “Türkiye Heyelan<br />
Envanteri Projesi” ile Afet İşleri Genel Müdürlüğü<br />
Deprem Araştırma Dairesi tarafından gerçekleştirilen<br />
“Afet Tehlike Değerlendirme” çalışmaları; kurumsal<br />
bazda ülkemizde heyelanlar kapsamında yapılmış en<br />
önemli çalışmalar arasında gösterilebilir.<br />
Genel olarak değerlendirildiğinde, heyelan envanter<br />
haritalarının oluşturulmasında, heyelan yeri, türü, boyutları,<br />
aktivitesi ve etkileri ile oluşma zamanı ve varsa,<br />
tetikleyici parametreler gibi özelliklerin belirtilmesi<br />
gerekmektedir (Guzzetti vd., 2000; Galli vd., 2008; Guzzetti<br />
vd., 2012). Heyelan envanter haritalarının oluşturulma<br />
amaçları aşağıda özetlenmiştir (Brabb, 1991):<br />
1. Yerel, bölgesel veya ülke ölçeğinde heyelan oluşumlarının<br />
yerlerini göstermek ve dokümantasyonunu<br />
oluşturmak.<br />
2. Kütle hareketlerinin yeryüzü üzerindeki etkilerini<br />
ve değişimini incelemek ve ortaya koymak.<br />
3. Heyelanların jeomorfolojik ve jeolojik özelliklerle<br />
ilgili olacak şekilde mekansal dağılımını, türlerini<br />
ve aktivitesini göstermek.<br />
4. Heyelan tehlike ve risk değerlendirmelerine temel<br />
teşkil edecek bilgileri içerecek şekilde bir altlık<br />
oluşturmak.<br />
Heyelan envanter haritalarının oluşturulmasında literatürde<br />
kabul görmüş birçok yöntem bulunmaktadır.<br />
Bunlar arasında sıklıkla kullanılanlar aşağıda özetlenmiştir<br />
(Soeters ve Van Westen, 1996; Guzzetti vd.,<br />
2000; Metternicht vd., 2005; Leeve Lee, 2006; Nichol<br />
vd., 2006; Weirich ve Blesius, 2007; Galli vd., 2008; Van<br />
Westen vd., 2008; Booth vd., 2009; Marcelino vd., 2009;<br />
Alkevli ve Ercanoglu, 2011; Guzzetti vd., 2012).<br />
1. Topoğrafik harita ve Sayısal Yüksekli Modeli (SYM)<br />
analizleri<br />
2. Hava fotoğrafı yorumlamaları<br />
3. Saha çalışmaları / yerinde jeomorfolojik analizler<br />
4. Basılı veya sayısal harita arşivleri<br />
5. LIDAR (Light Detection and Ranging) uygulamaları<br />
6. Uydu görüntülerinin kullanılması<br />
Heyelan envanter haritalarının oluşturulmasında<br />
kullanılan bu yöntemlerden ilk dört sıradaki yöntemler<br />
“klasik” veya “geleneksel” olarak değerlendirilmekteyken,<br />
LIDAR ve optik/pasif veya radar/aktif uydu görüntülerinin<br />
kullanılması da “yeni” ve “güncel” yöntemler<br />
olarak tanımlanmaktadır (Nichol vd., 2006). Bununla<br />
birlikte, heyelan envanter haritalarının oluşturulmasında,<br />
çoğunlukla hava fotoğrafı yorumlamaları,arazide<br />
doğrudan yapılan saha çalışmaları (jeomorfolojik<br />
analizler) veya bu iki yöntemin bir arada kullanıldığı<br />
yöntem, dünyada en çok kabul gören ve sıklıkla kullanılan<br />
yöntemler olarak ortaya çıkmaktadır (Guzzetti<br />
vd., 2000; Metternicht vd., 2005). Sözü edilen yöntemlerin<br />
birbirine göre birçok üstünlük ve sınırlaması olmasına<br />
karşın, bunlardan uygulamalarda en çok kullanılan<br />
yöntemlere ayrıntılarıyla izleyen bölümlerde<br />
değinilmiştir.<br />
42<br />
Bütünleşik Tehlike Haritalarının Hazırlanması<br />
HEYELAN-KAYA DÜŞMESİ<br />
TEMEL KILAVUZ
Change language