AFAD Ankara 2015
184-2015070617353-kutle-hareketleri-temel-kilavuz_tr
184-2015070617353-kutle-hareketleri-temel-kilavuz_tr
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
5 HEYELAN DEĞERLENDİRMELERİNDE<br />
KULLANILAN PARAMETRELER<br />
Heyelan duyarlılık, tehlike risk değerlendirmelerinde,<br />
heyelan envanterleri ve veri tabanlarına ek olarak,<br />
haritalamanın amaçları da gözetilerek, farklı kökene<br />
sahip parametreler kullanılmaktadır. Buradaki temel<br />
amaç, çalışılan alandaki heyelan özellikleri ile dikkate<br />
alınan parametreler arasında, doğrudan ve/veya<br />
dolaylı ilişkiler kurularak, duyarlılık, tehlike veya risk<br />
haritalarının üretilmesine dayanmaktadır. Harita üretimlerinde<br />
temel unsur heyelan envanter haritası ve<br />
özellikleri olacağından, üretilecek haritaların güvenirliği<br />
ve doğruluğunu, doğrudan etkileyecektir. Diğer bir<br />
deyişle, geçmişte ve günümüzde haritalanmış heyelan<br />
yerleri ve bunların özellikleri ile ortak özellikler göstereceğinden,<br />
modelleme türü ve kullanılan parametreler<br />
ne olursa olsun; temelde heyelan yer ve özelliklerinin<br />
gösterildiği heyelan envanter haritası ve veri tabanından<br />
etkilenecektir.<br />
Heyelanların değerlendirilmesine yönelik çalışmalar<br />
1950’li yıllara dayanmakta olup, bu çalışmalar çoğunlukla<br />
lokal duraysızlıkların incelenmesi ve bunlara<br />
yönelik önlem ve zarar azaltma çalışmalarını kapsamaktadır.<br />
Günümüzdeki eğilim ise, eski bakış açısının<br />
tersine, öncelikle bölgesel değerlendirmeler yapılıp,<br />
daha sonra gereken yerlerde ayrıntılandırmanın yapılması<br />
ve gerekiyorsa önlemlerin alınması yönündedir<br />
(Fell vd., 2008a ve b; Galli vd., 2008; Van Westen vd.,<br />
2008; Hasekioğulları ve Ercanoğlu, 2012). 1980’li yılların<br />
başından itibaren başlayan bir süreçte CBS ve bilgisayar<br />
teknolojilerindeki olağanüstü gelişimler, sayısal<br />
tabanlı heyelan değerlendirme çalışmalarına olanak<br />
sağlamış ve sayıları her geçen gün artarak, günümüzde<br />
artık vazgeçilmez bir değerlendirme ve uygulama aracı<br />
olmuştur. Bu tür çalışmalarda araştırmacılar, birbirinden<br />
kökensel olarak çok farklı yapıda ve türde veri<br />
kaynakları kullanarak, heyelan duyarlılık, tehlike ve<br />
risk değerlendirmeleri yapmaktadırlar. Buradaki diğer<br />
önemli bir unsur da, çalışmanın amacı, veriye ulaşım,<br />
zaman ve mali koşulların, kullanılan parametre ve seçilecek<br />
haritalama tekniği üzerinde etkisinin olduğunun<br />
unutulmamasıdır. Genel olarak bakıldığında, heyelan<br />
değerlendirmelerinde kullanılan parametreler Çizelge<br />
5.1’de özetlenmiştir.<br />
Çizelge 5.1. Heyelan değerlendirmelerinde kullanılan parametreler<br />
(Aleotti ve Chowdhury, 1999).<br />
Parametre Grubu Alt Grup Amaç<br />
Hazırlayıcı<br />
Tetikleyici<br />
- Jeolojik<br />
- Topoğrafik<br />
- Çevresel<br />
- Deprem<br />
- Yağış<br />
- İnsan etkisi<br />
Duyarlılık<br />
Tehlike<br />
Yukarıdaki çizelgeden de görüleceği gibi, hazırlayıcı<br />
parametreler heyelan duyarlılık haritalamalarının<br />
temelini oluştururken, heyelan tehlike haritalamalarında<br />
tetikleyici parametre(ler)in de dikkate alınması<br />
gerekmektedir. Çizelge 5.1’de değinilen parametreler,<br />
haritalama amaçlarındaki olası farklılıklardan ötürü<br />
bölgeden bölgeye değişiklik gösterebilmekte ve literatürde<br />
hangi parametrelerin bu tür değerlendirmelerde<br />
kullanılmasına dair bir standart bulunmamaktadır. Bununla<br />
birlikte, bu tür çalışmalarda esas olan, heyelan<br />
oluşumunda etkin olabilecek, haritalanabilen ve çalışılan<br />
alandaki heyelanları ve alansal özellikleri yansıtabilecek<br />
parametrelerin seçilmesidir. Çizelge 5.2’de<br />
ise, daha güncel bir çalışmada (Van Westen vd., 2008),<br />
heyelan değerlendirmelerinde kullanılan parametrelerin<br />
ölçek, yöntem ve veri güncelleme ilişkileri gösterilmektedir.<br />
Çizelge 5.2. incelendiğinde ise, heyelan duyarlılık,<br />
tehlike ve risk değerlendirmelerinin, çok değişkenli bir<br />
denkleme benzediği ve burada sunulan her bir parametrenin<br />
de denklemin “x1”; “x2”;….; “xn” parametresi<br />
olduğu söylenebilir. Bu çizelgenin en önemli unsurlarından<br />
biri verilerin (parametrelerin) güncelleme aralığı ile<br />
ilgili olan kısmıdır. Çizelgenin veri grubu ve türü kesimi<br />
incelendiğinde, durağan (statik) ve “dinamik” verilerden<br />
oluştuğu, durağan parametrelerde güncelleme aralığının<br />
az veya yok, dinamik parametrelerin ise düzenli<br />
ve çok daha sık aralıklarla güncellenmesi gerekliliği<br />
ortaya çıkmaktadır. Örneğin jeolojik ve jeomorfolojik<br />
özellikler zaman içinde değişim göstermeyeceği için<br />
durağan parametreler olarak değerlendirilirken, meteorolojik<br />
ve hidrolojik veri gruplarının daha kısa sürelerde<br />
güncellenmesi gerekmektedir.<br />
74<br />
Bütünleşik Tehlike Haritalarının Hazırlanması<br />
HEYELAN-KAYA DÜŞMESİ<br />
TEMEL KILAVUZ
Change language