ETBI Journal of Education - Vol 2:2 November 2020 (Irish-medium Education)
This bilingual edition of the Journal of Education celebrates Irish-medium Education
This bilingual edition of the Journal of Education celebrates Irish-medium Education
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>ETBI</strong> <strong>Journal</strong> <strong>of</strong> <strong>Education</strong> <strong>November</strong> <strong>2020</strong><br />
chun cur síos a dhéanamh ar iarrachtaí le beocht<br />
an earraigh a chur i dteanga neamhbheo nó teanga<br />
mharbh a thabhairt slán. Tharla athbheochan mar<br />
seo i gcás na hEabhraise sa Phailistín sa dara leath<br />
den naoú haois déag (Ó Laoire, 1999) nó i gcás<br />
na Coirnise labhartha sna seascaidí (Ferdinand,<br />
2013). Bheadh sé níos cirte an téarma “athneartú”<br />
a úsáid agus tagairt á déanamh do theanga nár éag<br />
riamh ach atá fós ag cúlú agus í faoi bhagairt ag<br />
mórtheanga dhomhanda.<br />
Maíonn Spolsky (1995) go bhfuil brí faoi leith<br />
ag coincheap an athneartaithe mar go gcuirtear<br />
béim ann ar neartú agus ar láidriú na teanga<br />
mar theanga an teaghlaigh agus mar theanga<br />
phobail. Is é réimse nó fearann an teaghlaigh<br />
an ceann is rí-thábhachtaí ar fad chun an<br />
t-athneartú teanga a thabhairt chun críche. Is<br />
cuma, ar deireadh thiar faoin méid tacaíochtaí<br />
atá ar fáil don teanga i réimsí eile, murach an<br />
seachadadh teanga sa teaghlach, ní móide go<br />
mbeadh rath ar na tacaíochtaí sin, bídís sa<br />
scolaíocht, i saol na fostaíochta, sa tsiamsaíocht<br />
nó sa gharthimpeallacht. B’shin an port a bhíodh i<br />
gcónaí á sheinnt ag an sochtheangeolaí clúiteach,<br />
Joshua Fishman (1991; 2001) agus é ag trácht ar<br />
shrian a chur leis an athrú teanga trí mhionteanga<br />
a aisiompú i dtreo na hathúsáide.<br />
AN TUMOIDEACHAS<br />
Ní inniu ná inné a cuireadh tús leis an<br />
tumoideachas. Ní mór a chur san áireamh go<br />
raibh an tumoideachas á chleachtadh sa tír seo<br />
ó cuireadh tús leis an mbunoideachas agus leis<br />
an meánoideachas sa stát. Bhíothas meáite ar<br />
an nGaeilge a thabhairt thar n-ais agus aithníodh<br />
gur chrann taca riachtanach don athneartú í a<br />
bheith mar mheán teagaisc i roinnt bunscoileanna<br />
agus iarbhunscoileanna 2 . Chuir an stát béim ar<br />
leithrigh ar an tumoideachais mar shlí éifeachtach<br />
chun an t-aonteangachas (Gaeilge) a bhaint<br />
amach. Is amhlaidh a samhlaíodh go bhféadfaí<br />
athneartú iomlán teanga a thabhairt chun críche<br />
trí bhithín na scoileanna. Tá sé ráite ag an údár seo<br />
i gcomhthéacs eile (Ó Laoire, 1999) gur beartas<br />
ón mbarr anuas a bhí i gceist leis seo a d’fhéach<br />
le haithris a dhéanamh ar na próisis um shacsanú<br />
agus um bhéarlú a bhí mar dhlúth agus inneach<br />
na scoileanna náisiúnta ó thráth a mbunaithe le<br />
hAcht Stanley in 1832 agus a bhí tar éis dul i gcion<br />
go mór ar bhéasa urlabhartha an phobail faoin<br />
dara leath den 19ú haois.<br />
Ní raibh aon rath áfach ar an mbeartas seo<br />
ón mbarr anuas maidir le srian a chur leis an<br />
athrú teanga i dtreo an Bhéarla. Ó na caogaidí<br />
i leith, chonacthas titim thubaisteach i líon na<br />
mbunscoileanna agus na n-iarbhunscoileanna<br />
lán-Ghaeilge. Bhíothas ag súil le toradh níos fearr<br />
ar a gcuid iarrachtaí cúramaí an athneartaithe a<br />
fhágáil faoin scolaíocht amháin agus níor éirigh<br />
leis na scoileanna a chur ina luí ar an bpobal,<br />
Gaeilge, seachas Béarla a chleachtadh i réimsí an<br />
teaghlaigh agus na sochaí.<br />
AN TUMOIDEACHAS “NUA”<br />
Sa tír seo tháinig an tumoideachas “nua” ar an<br />
bhfód sna seachtóidí agus tá méadú ag teacht<br />
2 Méadaíodh, dá réir, ar líon na scoileanna lán-Ghaeilge<br />
(bunscoileanna A) lasmuigh den Ghaeltacht chun athneartú teanga<br />
a bhaint amach. Faoin mbliain 1930, mar shampla, scoileanna lán-<br />
Ghaeilge ab ea 4% de bhunscoileanna na tíre agus bhí an céatadán<br />
sin ardaithe go 12% deich mbliana ina dhiaidh sin. Bhí céatadáin<br />
níos airde i gceist i gcás na n-iarbhunscoileanna. Faoin mbliain<br />
1942, bhí 28% d’iarbhunscoileanna ina méanscoileanna A ag<br />
freastal ar thart ar 27% de dhaltaí iarbunscoile na tíre. (Comhairle<br />
na Gaeilge, 1974).<br />
PAGE 100
Change language