ETBI Journal of Education - Vol 2:2 November 2020 (Irish-medium Education)

ETBI Journal of Education November 2020
air ó shin 3 . Bhí éileamh ar scoileanna lán-
Ghaeilge agus tacaíocht an phobail laistiar díobh.
(Ó Riagáin agus Ó Gliasaín, 1979; Ó Riagáin,
1997) díreach ag am nuair a bhí trá ar an gcóras
tumoideachais a bunaíodh i luathbhlianta an stáit.
Gluaiseacht ón ithir aníos seachas beartas ón
mbarr anuas a bhí i gceist. Ní in Éirinn amháin
a bhí tóir ar an gcineál tumoideachas seo, ach
bhí ráchairt air i réigiúin agus i dtíortha eile
chomh maith; an Bhreatain Bheag, An Chatalóin,
Haváí, Tír na mBascach, an Nua-Shéalainn, mar
shampla. Sna réigiúin seo agus i réigiúin ina
raibh teangacha bundúchasacha i Meiriceá,
agus i gCeanada (Morcom agus Roy, 2019),
bunaíodh bunscoileanna agus meánscoileanna
chun teangacha dúchais a athneartú. Samhlaítear
roinnt mhaith buntáistí agus dúshláin leis an
tumoideachas a ndéantar plé gairid orthu sa
chéad chuid eile den alt seo.
BUNTÁISTÍ AGUS DÚSHLÁIN AN
TUMOIDEACHAIS NUA
Tá buntáistí an tumoideachais á n-aithint le fada,
go háirithe i gcomhthéacsanna mionteanga go
háirithe 4 . Léiríonn an taighde idirnáisiúnta go
bhforbraíonn an córas tumoideachais scileanna
acadúla (Baker & Wright, 2017) agus cumais
chognaíocha (Bialystok, Craik &
3 Ba i gCeanada sa bhliain 1965 a chonacthas
fréamhshamhail nó múnla an tumoideachais seo nuair a chuir
tuismitheoirí, oideachasóirí agus taighdeoirí tús le turgnamh
pobail ar a tugadh “St. Lambert Experiment” (Lambert & Tucker,
1972). Bhí an-rath ar an turgnamh seo ó thaobh shealbhú na
Fraincise de.
4 Míníonn García (2009:247): “Motivated by the success
of the Canadian immersion bilingual programs, ethnolinguistic
minorities who have experienced language shift away from their
heritage languages have adapted the Canadian model to fit their
needs.”
Luk, 2008) foghlaimeoirí. Ar an iomlán, bíonn
inniúlachtaí níos forbartha sa dara teanga nó sa
sprioctheanga acu (Genesee, 1987). Meabhraíonn
an taighde dúinn go bhfuil ardchaighdéan acadúil
foghlaimeoirí, ar an meán, á bhaint amach ag
foghlaimeoirí in Éirinn (m.sh. Gilleece et al, 2011)
agus i dtíortha eile chomh maith (m.sh. Genesee
& Lindholm-Leary, 2013). Tá sé á thaispeáint go
gcuireann sé go mór le féidearthachtaí shealbhú
an dara teanga gan dochar ar bith a dhéanamh do
shealbhú na chéad teanga (Gilleece et al, 2011).
Cabhraíonn sé le cleachtais agus le gnóthachtáil
i scoileanna i gceantair faoi mhíbhuntáiste (Ní
Chlochasaigh et al, 2020).
Os a choinne sin, aithnítear áfach go bhfuil
dúshláin ag baint leis. Cé go n-éiríonn le
foghlaimeoirí tumoideachais cumas agus
caighdeán an chainteora dhúchais a bhaint
amach sna scileanna gabhchumais (éisteacht
agus léamh), ní amhlaidh a bhíonn maidir lena
scileanna ginchumais (labhairt agus scríobh).
Cé go mbaineann foghlaimeoirí tumoideachais
i gcoitinne cumas cumarsáide sa dara teanga
amach (Ó Duibhir, 2018), bíonn fabhtanna agus
easpa cruinnis le sonrú ar an gcineál teanga
(idirtheanga) a thugann siad leo ón gcóras a
n-imríonn struchtúr agus comhréir an chéad
teanga tionchar mór uirthi. (Ní Dhiorbháin agus Ó
Duibhir, 2017; Ó Ceallaigh, 2016; Walsh, 2007). Tá
neart taighde nuálach, dinimiciúil ann anois á chur
ar fáil ag múinteoirí, ar taighdeoirí iad, a thugann
treoir fhéideartha agus a ghineann tuiscintí úra
do mhúinteoirí tumoideachais teacht roimh cuid
de na dúshláin seo chun leas agus tairbhe na
bhfoghlaimeoirí.
Tá mórdhúshlán eile roimh an tumoideachas
áfach a bhaineann le beartas teanga agus leis an
PAGE 101