12.01.2017 Views

La regulación de la marihuana en México La reforma inevitable

1._version_final

1._version_final

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Ai<strong>de</strong>e Gracia Rodríguez<br />

Recu<strong>en</strong>to histórico <strong>de</strong>l prohibicionismo <strong>de</strong> <strong>la</strong> cannabis<br />

<strong>en</strong> <strong>México</strong>, su fracaso e inmin<strong>en</strong>te <strong>regu<strong>la</strong>ción</strong>.<br />

diluye con algunos matices, pero lo realm<strong>en</strong>te terrible es que no hemos logrado<br />

superar el marasmo que nos manti<strong>en</strong>e sumidos <strong>en</strong> el abismo <strong>de</strong>s<strong>de</strong> los años cuar<strong>en</strong>ta,<br />

<strong>en</strong> los que ya se había logrado reconocer que <strong>la</strong>s adicciones no se curan con<br />

medidas carce<strong>la</strong>rias.<br />

Retomando el prohibicionismo<br />

En 1945, el Presi<strong>de</strong>nte Manuel Ávi<strong>la</strong> Camacho emitió un <strong>de</strong>creto que <strong>de</strong>c<strong>la</strong>raba<br />

como “Ley <strong>de</strong> Emerg<strong>en</strong>cia” al capítulo primero, título séptimo, <strong>de</strong>l Código P<strong>en</strong>al<br />

para el Distrito y Territorios Fe<strong>de</strong>rales, re<strong>la</strong>tivo a <strong>la</strong> t<strong>en</strong><strong>en</strong>cia y tráfico <strong>de</strong> <strong>en</strong>ervantes,<br />

con lo cual se estableció que durante el tiempo <strong>en</strong> el que prevaleciera <strong>la</strong><br />

susp<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> garantías (<strong>de</strong>cretada <strong>en</strong> 1942 por <strong>la</strong> situación <strong>de</strong> <strong>la</strong> guerra 21 ), los<br />

<strong>de</strong>litos contra <strong>la</strong> salud t<strong>en</strong>drían repercusiones jurídicas muy graves, <strong>de</strong>bido a que<br />

<strong>la</strong>s p<strong>en</strong>as por <strong>la</strong> comisión <strong>de</strong> ese tipo <strong>de</strong> <strong>de</strong>litos, no sólo implicarían <strong>la</strong> privación<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> libertad, sino también estarían sujetos a <strong>la</strong>s leyes <strong>de</strong> susp<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> garantías,<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong>s cuales se t<strong>en</strong>ía contemp<strong>la</strong>da incluso <strong>la</strong> p<strong>en</strong>a <strong>de</strong> muerte.<br />

<strong>La</strong> Ley <strong>de</strong> Emerg<strong>en</strong>cia Sobre Delitos Contra <strong>la</strong> Salud tuvo una vig<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> siete<br />

meses, porque estuvo vincu<strong>la</strong>da con <strong>la</strong> consumación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Segunda Guerra Mundial.<br />

Con el levantami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> susp<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> garantías <strong>de</strong>cretada por el Presi<strong>de</strong>nte<br />

Ávi<strong>la</strong> Camacho <strong>en</strong> diciembre <strong>de</strong> 1945, los procesos p<strong>en</strong>ales que quedaban<br />

p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes continuarían su curso, pero <strong>la</strong>s con<strong>de</strong>nas <strong>de</strong> p<strong>en</strong>a <strong>de</strong> muerte por los<br />

<strong>de</strong>litos cometidos durante el tiempo <strong>de</strong> <strong>la</strong> susp<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> garantías fueron reemp<strong>la</strong>zadas<br />

por <strong>la</strong> p<strong>en</strong>a <strong>de</strong> treinta años <strong>de</strong> prisión.<br />

Al iniciar el periodo <strong>de</strong> gobierno <strong>de</strong>l Presi<strong>de</strong>nte Miguel Alemán, se <strong>en</strong>durecieron<br />

<strong>la</strong>s p<strong>en</strong>as re<strong>la</strong>tivas a los <strong>de</strong>litos contra <strong>la</strong> salud <strong>en</strong> contra <strong>de</strong> qui<strong>en</strong>es participaran<br />

<strong>en</strong> el cultivo, producción, t<strong>en</strong><strong>en</strong>cia y tráfico <strong>de</strong> drogas <strong>en</strong>ervantes; <strong>la</strong>s sanciones<br />

podían alcanzar hasta diez años <strong>de</strong> prisión, y <strong>en</strong> el caso <strong>de</strong> <strong>la</strong> importación, <strong>la</strong>s<br />

p<strong>en</strong>as alcanzaban hasta doce años <strong>de</strong> prisión, sin posibilidad <strong>de</strong> solicitar libertad<br />

condicional. En estas <strong>reforma</strong>s también incorporó <strong>la</strong> obligación <strong>de</strong> observar los<br />

preceptos establecidos <strong>en</strong> <strong>la</strong>s conv<strong>en</strong>ciones internacionales <strong>de</strong> estupefaci<strong>en</strong>tes<br />

suscritas por <strong>México</strong>.<br />

21. <strong>México</strong> se <strong>de</strong>c<strong>la</strong>ró <strong>en</strong> estado <strong>de</strong> guerra <strong>en</strong> junio <strong>de</strong> 1942 motivado por <strong>la</strong>s agresiones que recibió <strong>de</strong> parte <strong>de</strong> los países<br />

<strong>de</strong>l Eje: Alemania, Italia y Japón; ya que submarinos alemanes hundieron a dos barcos petroleros mexicanos, el “Potrero <strong>de</strong>l<br />

L<strong>la</strong>no”y el “Faja <strong>de</strong> Oro”, matando a 23 ciudadanos mexicanos. Después <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>c<strong>la</strong>ración <strong>de</strong> guerra, <strong>México</strong> per<strong>de</strong>ría <strong>en</strong><br />

el Golfo otros cuatro barcos, también atacados y hundidos por los submarinos alemanes: el “Tuxpam”, “<strong>La</strong>s Choapas”,<br />

“Oaxaca” y “Amatlán”.<br />

Resulta curioso que durante el régim<strong>en</strong> <strong>de</strong> Díaz Ordaz, el régim<strong>en</strong> <strong>de</strong> punitivo re<strong>la</strong>tivo<br />

a los <strong>de</strong>litos contra <strong>la</strong> salud se flexibilizó. Con <strong>la</strong>s <strong>reforma</strong>s al Código P<strong>en</strong>al<br />

<strong>de</strong>l 8 <strong>de</strong> marzo <strong>de</strong> 1968, se redujeron <strong>la</strong>s p<strong>en</strong>as para <strong>la</strong> producción y tráfico <strong>de</strong><br />

estupefaci<strong>en</strong>tes y se <strong>de</strong>sp<strong>en</strong>alizó <strong>la</strong> portación <strong>de</strong> éstas substancias para qui<strong>en</strong>es<br />

fueran consi<strong>de</strong>rados como “toxicómanos”. De manera explícita se incluyó <strong>en</strong> el último<br />

párrafo <strong>de</strong>l artículo 195° <strong>de</strong>l Código P<strong>en</strong>al que: “No es <strong>de</strong>lito <strong>la</strong> posesión, por<br />

parte <strong>de</strong> un toxicómano, <strong>de</strong> estupefaci<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> cantidad tal que racionalm<strong>en</strong>te sea<br />

necesaria para su consumo”.<br />

<strong>La</strong> <strong>de</strong>sp<strong>en</strong>alización <strong>de</strong>l consumo para <strong>la</strong>s personas con <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia se mantuvo<br />

vig<strong>en</strong>te hasta <strong>la</strong> <strong>reforma</strong> <strong>de</strong> 1978, que fue cuando se suprimió <strong>de</strong>l texto <strong>de</strong>l<br />

Código P<strong>en</strong>al, <strong>la</strong> disposición que establecía que no se consi<strong>de</strong>raba <strong>de</strong>lito <strong>la</strong> posesión<br />

<strong>de</strong> estupefaci<strong>en</strong>tes o psicotrópicos cuando <strong>la</strong>s personas t<strong>en</strong>ían el hábito<br />

<strong>de</strong> consumirlos.<br />

Fue <strong>en</strong>tonces cuando se introdujo <strong>la</strong> disposición que establecía que, por intermediación<br />

y a juicio <strong>de</strong>l ministerio público, y sólo si se <strong>de</strong>mostraba que <strong>la</strong> cantidad<br />

<strong>en</strong> posesión <strong>de</strong> una persona con <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia no excedía <strong>la</strong> <strong>de</strong> consumo inmediato,<br />

sería remitida a disposición <strong>de</strong> <strong>la</strong>s autorida<strong>de</strong>s sanitarias.<br />

Es justam<strong>en</strong>te a partir <strong>de</strong> esta <strong>reforma</strong> cuando comi<strong>en</strong>za <strong>la</strong> etapa <strong>de</strong> <strong>la</strong> criminalización<br />

<strong>de</strong> los usuarios, porque <strong>la</strong> autoridad sanitaria pasa a un segundo p<strong>la</strong>no y el<br />

consumidor <strong>de</strong>be <strong>en</strong>fr<strong>en</strong>tarse <strong>en</strong> un primer mom<strong>en</strong>to ante <strong>la</strong> autoridad judicial y<br />

<strong>de</strong>mostrar que no está cometi<strong>en</strong>do un <strong>de</strong>lito.<br />

En 1984 se expidió <strong>la</strong> Ley G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> Salud, <strong>la</strong> cual conti<strong>en</strong>e todo el régim<strong>en</strong> punitivo<br />

<strong>en</strong> el tema <strong>de</strong> drogas. Esta ley ha ido tomando características cada vez más<br />

severas y ha <strong>en</strong>durecido el régim<strong>en</strong> <strong>de</strong> sanciones, alejándose cada vez más <strong>de</strong>l<br />

precepto constitucional <strong>de</strong> <strong>la</strong> protección <strong>de</strong> <strong>la</strong> salud.<br />

A partir <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>reforma</strong>s a <strong>la</strong> Ley G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> Salud impulsadas por el gobierno <strong>de</strong><br />

Felipe Cal<strong>de</strong>rón <strong>en</strong> materia <strong>de</strong> narcom<strong>en</strong>u<strong>de</strong>o y <strong>la</strong> portación <strong>de</strong> narcóticos, se estableció<br />

<strong>la</strong> responsabilidad compartida <strong>en</strong>tre el Gobierno Fe<strong>de</strong>ral y los gobiernos<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>en</strong>tida<strong>de</strong>s fe<strong>de</strong>rativas <strong>en</strong> <strong>la</strong> persecución <strong>de</strong> los <strong>de</strong>litos contra <strong>la</strong> salud <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

modalidad <strong>de</strong> narcom<strong>en</strong>u<strong>de</strong>o. También se contemp<strong>la</strong>ron disposiciones que <strong>de</strong>sp<strong>en</strong>alizan<br />

el consumo personal e inmediato <strong>en</strong> dosis mínimas, pero <strong>la</strong> portación<br />

<strong>de</strong> cualquier cantidad está p<strong>en</strong>alizada y, por lo tanto, <strong>la</strong>s sanciones para los usuarios<br />

se manti<strong>en</strong><strong>en</strong>, al igual que <strong>la</strong> criminalización <strong>de</strong> <strong>la</strong>s personas que consum<strong>en</strong>.<br />

50<br />

51

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!