Untitled - Stichting Papua Erfgoed

mensen in plaats van er zelf op uit te gaan, de dorpen in. Na de eerste weken,
toen men meer gewend was aan deze manier van contact maken met de bevolking,
verliep alles veel vlotter.
In de vijf maanden dat de expeditie hier werkte, zwermden de expeditieleden
als naar nectar hongerende bijen naar alle windstreken uit, op zoek naar nieuwe
gegevens op allerlei gebied in het onbekende bergland. Op een gegeven ogenblik
zorgde een leger van ruim 150 dragers voor de bevoorrading van de diverse
groepen. De belangrijkste expeditie was de tocht van Le Roux in oostelijke richting
naar het stroomgebied van de Boven-Rouffaer. Daarbij trok hij langs het
pad van de eerste Kemandora-expeditie - die ik enkele maanden daarvoor had
gemaakt - verder oostwaarts en bereikte als eindpunt Hitalipa, 45 kilometer
verder naar het oosten aan de Boven-Rouffaer. Hierbij werd topografisch aansluiting
verkregen op het terrein dat hij in 1926 voor de Stirlingexpeditie reeds
had verkend en in kaart gebracht. Te voet werd echter geen verbinding verkregen
met het ongeveer 20 kilometer meer oostelijk gelegen eindpunt van de
Stirlingexpeditie vijftien jaar tevoren, vlak ten oosten van de grote Delocanyon.
Deze keer bleef Le Roux even westelijk van de canyon steken. Pas in 1944, bij
onze terugtocht voor de achtervolgende Japanners naar de Meervlakte, zou de
ontbrekende schakel tussen de eindpunten van de twee expedities worden gelegd.
Voor de topografische kaart van het bergland was deze 'missing link'
echter van geen belang. Toen de expeditie eind november haar werkzaamheden
in het bergland had beëindigd, was het resultaat de eerste betrouwbare topografische
kaart van westelijk Centraal-Nieuw-Guinea met onder meer een aantal
astronomisch bepaalde punten, waarbij ook een groot deel van het westelijk
bergland fotografisch door de twee marinevliegtuigen was vastgelegd. Een enorme
vooruitgang op de zelf vervaardigde, slechts in globale lijnen betrouwbare
schetskaarten waarmee we tot dusver steeds gewerkt hadden.
Een tegenslag voor de expeditie was dat 1 september de twee marinevliegtuigen
in verband met het dreigende oorlogsgevaar in Europa werden teruggetrokken.
Niet alleen kon de fotografische luchtverkenning van het nog onbekende
bergland nu geen voortgang vinden, maar de bevoorrading van de expeditie
moest nu over land via de zware, lange weg vanaf de kust geschieden.
Geen bevoorrading uit de lucht, zoals gepland, betekende dat de actieradius van
de expeditie aanmerkelijk beperkt werd en dat luchtverkenning naar een groot
meer, Boembamba geheten, dat volgens geruchten in het oosten zou liggen, niet
kon plaatsvinden. Na de spectaculaire ontdekking van de Wisselmeren in 1936
meenden de expeditieleden berichten van de Bergpapoea's over grote wateren
te moeten interpreteren als de aanwezigheid van nieuwe bergmeren. Men sprak
steeds van de 'nieuwe bergmeren' alsof dat vanzelfsprekend was. Behalve wishful
thinking speelde de geringe kennis van de taal ook een rol. Het verschil
tussen water, rivier en meer was ons, vooral in de taal van de Migani's uit het
oosten, niet altijd even duidelijk. Boembamba als een groot, in het oosten gelegen
meer, bleek dan ook niet meer dan een wensdroom van de expeditieleden
te zijn, die zo graag met berichten over de ontdekking van nieuwe meren in
Nederland terug wilden komen. Later, tijdens een vlucht die ik in mei 1941 als
voorbereiding op mijn tocht naar het oosten naar Beura en Ielorong maakte,
133