Untitled - Stichting Papua Erfgoed

Eechoud in verband met de politieke ontwikkeling in hoog tempo had aangestuurd,
geschiedde te traag. Van Baal vreesde een uit de hand lopen van omvang
en niveau van het onderwijs. Zijn vrees voor een witte-boordenproletariaat en
dissatisfactie, die het dorpsonderwijs bij de bevolking zou kunnen wekken, deed
hem de oprichting van meer vervolgscholen beperkt houden en zeer terughoudend
zijn bij die van meer PMS'en (Primaire Middelbare Scholen), zogenaamde
Papoea-Muloscholen. De PMS was de school van de Papoea-elite. De PMSabituriënten
konden worden beschouwd als de Papoea's voor wie een ruim
arbeidsterrein op allerlei gebied openlag. In 1954 was er nog maar één PMS,
die tot 1958 de enige bleef, zodat er in de volgende ambtsperiode met het oog
op de versnelde politieke ontwikkeling een achterstand in het aantal PMS'en
bestond. In 1960 waren er echter reeds zeven PMS'en.
In dit opzicht vond ik Van Baal soms onberekenbaar. De Raad voor Volksopvoeding,
waarvan hij in 1951 en 1952 als hoofd van het Kantoor voor Bevolkingszaken
ambtshalve voorzitter was geweest en die onder zijn voortvarend
voorzitterschap met zijn adviezen aan gouverneur Van Waardenburg een levendig
bestaan had geleid, vond hij - nu hij zelf gouverneur was - kennelijk te
lastig. Zonder enige duidelijke reden werd de Raad vier jaar achtereen niet bijeengeroepen.
Pas na het bezoek van de tweede parlementaire missie in 1957
werd vanuit de Kamer de minister van Overzeese Rijksdelen verzocht deze Raad
in ere te herstellen.
Van Baals bewind was vooral gericht op het scheppen van basisfaciliteiten voor
de sociale en economische infrastructuur en de verdere uitbouw van het gecoördineerde
overheidsapparaat. Het aantal diensten (departementen) steeg van vier
tot acht. Hollandia werd een stad met hoofdzakelijk ambtenaren. Het was na
twee uur 's middags, als de gouvernementskantoren sloten, een dode stad. Er
waren niet veel particuliere bedrijven zoals in Manokwari en Sorong. Dat waren
levende plaatsjes. In Hollandia waren de politieke ontwikkeling en democratisering
secundair. Daarentegen werden op grote schaal woningen, kantoren en
ziekenhuizen gebouwd.
Het spectaculaire deel van de opbouw was begonnen: de bulldozers voor woning-
en wegenbouw en voor aanlegsteigers en vliegvelden waren uiterst actief.
En steeds meer werden Papoea's in het produktieproces opgenomen.
Hollandia werd een aantrekkelijke tropenstad, met kleurige, op de hellingen
rondom de Humboldtbaai gebouwde huizen, die niet zouden misstaan aan de
Middellandse Zee. In het hele land verrezen zich snel ontwikkelende bestuursplaatsjes,
maar het land achter deze minuscule centra bleef even groots, onmetelijk
en onbekend.
Grote bouwmaatschappijen uit Nederland bouwden zonder over veel tropenervaring
te beschikken. Dubbele stenen woningen zijn voor de tropen ondingen,
omdat ze te gehorig zijn. We hoorden onze buren aan de andere kant van de
muur hun tanden of schoenen poetsen.
Mijn vrouw en ik waren dan ook blij te kunnen verhuizen naar een Amerikaanse
quonsethut op Happy Hill, hoger tegen de hellingen gelegen. De tjitjaks
(muurhagedissen) verhuisden mee, omdat die bijzonder welkom waren voor de
bestrijding van de muskieten. In de nieuwe woning lieten we ze dan weer los.
Met de invoering van het Nederlands voor de Papoea's, waartoe in de periode-
327