Untitled - Stichting Papua Erfgoed

ière, werd eraan toegevoegd. Uit de gesprekken bleek dat men Ambon een aangename
standplaats vond en de Ambonezen een plezierig volk om mee te
werken: vrolijk, openhartig en altijd klaar om feest te vieren. Ambon was wat
excentrisch ten opzichte van Java gelegen, maar dat kon ook zijn voordelen
hebben, vernam ik.
Tweemaal in de maand bracht de KPM'er de post van Java. Ik kreeg de indruk
van een kleine, intieme gemeenschap van ambtenaren en militairen, die 's zaterdags,
als de kantoren om twaalf uur sloten, bijeenkwamen om te borrelen in de
oude sociëteit aan de Esplanade en aan de kletstafel sterke verhalen op te hangen.
Minder prettig waren de mededelingen over aardbevingen. In 1898 was de
kotta daardoor voor een groot deel verwoest. Lichte bevingen, hoorde ik, kwamen
zeker eens in de maand voor.
Naast de soos, waar je in de houten schommelstoelen een dromerig uitzicht over
de baai en op het oude fort met zijn metersdikke wallen had, stond het Esplanade
Hotel, beter bekend als Hotel Van Aart. De Van Aarts vormden een der
oudste Ambonese families, die aan het eind van de achttiende eeuw naar Ambon
en Banda waren gekomen. Het was het enige hotel op Ambon. Ik logeerde
er een week in afwachting van de KPM-verbinding met Saparoea. Dat gebeurde
eens in de drie weken met het m.s. Makian, een scheepje van ongeveer 150
ton, dat op een rondreis ook eilanden als Boeroe en Ceram aandeed.
Op 14 maart 1938 voeren we in de ochtend de baai van Ambon uit. In de verte
zag je al spoedig de witgekuifde golven van de Bandazee, waarvan het bekende
Ambonese liedje weemoedig zingt:
Tandjoeng Alang, omhak poetih poetih (Kaap Alang, witte golven)
Kipas lenso poetih (zwaai met je witte zakdoek)
Tanah Ambon soedah djaoeh (Ambon ligt al ver achter je)
Aan boord bevond zich slechts één eersteklaspassagier, dr. P. J. Eyma, een gebaarde
botanicus, die naar Ceram ging. Tien maanden later zou ik hem weer
ontmoeten, in het hart van Nieuw-Guinea, aan de Wisselmeren, waarvan ik alleen
wist dat ze niet zo lang daarvoor ontdekt waren.
Zes uur na het vertrek uit Ambon voeren we de baai van Saparoea binnen, eens
beschermd door de kanonnen van het oude fort Duurstede van de Compagnie,
waar, bij de grote opstand in 1817, resident Van den Berg met alle Europeanen
en de totale bezetting van het fort waren vermoord. Slechts een zoontje van de
resident, nog een peuter, die door een Ambonese verzorgster werd gered, overleefde
de moordpartij in het fort. Op latere leeftijd liet hij zijn naam veranderen
in Van den Berg van Saparoea. Het fort werd nu gebruikt als tangsi (kazerne)
voor de veldpolitie. De Makian kon niet aan de kleine pier meren en
ging midden in de baai voor anker. Het was 14 maart 1938 en ik was aangekomen
op mijn eerste standplaats als BB-ambtenaar.
De Nederlands sprekende Ambonese bestuursassistent kwam me van boord halen.
Het verbaasde hem dat de kersvers uit Nederland aangekomen toean adspirant
de koelies vlot in het Maleis te woord stond, al miste ik dan nog de
zangerige tongval van het specifieke Ambonese Maleis, dat afwijkt van het
officiële dat in Leiden werd gedoceerd. Het was beslist geen uitzondering dat
indologen na een studie van vier of vijf jaar Maleis of Javaans in de praktijk
32