Untitled - Stichting Papua Erfgoed

Voor nadere instructies moest ik me op het departement van Binnenlands Bestuur
in Batavia melden. Dat gebeurde in het voorgeschreven witte uniform
dat ambtenaren bij het BB droegen, bestaande uit djas toetoep, de tot de hals
gesloten, witte jas met hoge, stijve kraag, voorzien van een rij vergulde knopen,
versierd met een W (van Wilhelmina), gegalonneerde mouwen, 'gouden' epauletten
en witte handschoenen. De laatste hoefde je niet aan te trekken, maar
je moest ze wel in je hand houden. Dan was er de pet, naar het model van die
van de legionnaires van het Franse vreemdelingenlegioen, met voorop het in
goud geborduurde Nederlandse wapen met de Nederlandse leeuw. We vonden
het maar een curieuze pet, maar je mocht ook een witte tropenhelm met het
wapen dragen. Als alternatief voor de djas toetoep, die velen niet gewend waren
te dragen, kon je een uniform colbertjasje nemen. Toch was die djas toetoep -
wat gesloten jas betekent - met de nauwsluitende, hoge kraag om je hals, die zo
benauwd leek, een praktische dracht.
De instructies behelsden uitsluitend reisopdrachten over de verdere reis naar
Ambon - of Amboina, zoals het in de officiële stukken werd genoemd - en de
opdracht me bij de resident van de Molukken te melden. Veel wijzer omtrent
mijn toekomstige taak kon men mij op het departement niet maken, omdat nog
niet bekend was wat mijn standplaats zou worden. Dat besliste de resident in
Ambon. Over de Molukken zelf vertelde men niets. Alleen vroeg een van de
ambtenaren tot mijn verbazing: 'Vindt u het niet vervelend op de Molukken geplaatst
te worden? Zou u niet meer voor Java voelen?' Men vond het hier al
even vreemd als eerder in Den Haag dat iemand die was gepromoveerd in de
Hindoe-Javaanse archeologie, zijn voorkeur voor plaatsing in Nieuw-Guinea te
kennen had gegeven. Het was me na deze eerste kennismaking op het departement
van Binnenlands Bestuur duidelijk, dat men hier nogal 'Javacentrisch'
dacht en dat de belangstelling voor de Molukken van de zijde van de BB-ambtenaren
gering was. Men voelde niets voor een plaatsing in de residentie der
Molukken. Een van de redenen daarvan was, hoorde ik, dat je dan rekening
moest houden met de mogelijkheid dat je naar Nieuw-Guinea werd overgeplaatst.
Aan een dergelijke overplaatsing kwam geen departement in Batavia of
gouverneur in Makassar te pas. Dat regelde de resident in Ambon zelf. Zo'n
overplaatsing ging dus heel gemakkelijk. Té gemakkelijk voor de velen die niets
voelden voor de malaria en primitiviteit van zo'n verafgelegen land met een zo
dubieuze reputatie, een land dat eerder bestemd leek als arbeidsterrein voor
zendelingen en missionarissen dan voor BB'ers. 'De gouvernementspasanggrahans
hebben er niet eens closetten,' zei men mij. Niemand voelde iets voor
Nieuw-Guinea. Het was de achterhoek van de aarde, een vergeten uithoek van
Nederlandsch-Indië.
Per trein reisde ik via Semarang, waar ik mijn h.b.s.-jaren had doorgebracht,
naar Soerabaja, om daar aan boord te gaan van het m.s. Plancius, het kort
daarvoor afgebouwde passagiersschip van de Koninklijke Paketvaart Maatschappij,
de KPM, zowel geprezen om haar geregelde scheepsverbindingen tot
in de verste uithoeken van de Indische archipel als bekritiseerd om haar hoge
tarieven dank zij haar monopoliepositie in het interinsulaire scheepvaartverkeer.
Aangekomen in Makassar, uitvalshaven voor de Grote Oost, moest ik me weer
officieel melden bij de gouverneur van het gouvernement Grote Oost. Dus weer
30