Untitled - Stichting Papua Erfgoed

elang van en begrip voor het specifieke karakter van de Papoeaculturen en
het aanvaarden van het inheemse volksrecht altijd hoekstenen van het bestuursbeleid
geweest. Onder Indonesisch bestuur werden de Papoeaculturen als archaïsch
veroordeeld en ze dienden zo snel mogelijk te verdwijnen. En zulks
zonder dat de wetenschappelijke antropologische commissies ter bestudering en
bescherming van primitieve culturen ook maar één woord van protest lieten
horen tegen activiteiten als die van Operasi Koteka. De culturele achterstand
moest zo snel mogelijk worden ingehaald. De Westpapoea's moesten gemoderniseerd
worden naar Indonesisch model. 'Bij ons op Java, op Ambon, op Celebes
doen we het op deze (Indonesische) manier. En dat moeten jullie dus ook
zo doen,' werd door de Indonesiërs betoogd. 'Bij ons dit, bij ons zo,' aldus de
Indonesische leermeesters. Het irriterende etnocentrisme van Indonesische bestuursambtenaren
en onderwijzers, de overwaardering van de eigen Indonesische
culturele normen, gepaard gaande met de snobistische verwerping van
Papoeagewoonten, waartegen je vroeger als Nederlands bestuursambtenaar altijd
weer moest optreden, maar wat nu als volkomen vanzelfsprekend beschouwd
werd. Zoals het op Java, op Ambon, op Celebes was, zo moest het ook in Irian
Jaya gebeuren. Zo alleen was het goed. 'Bij ons' werd alles anders en beter gedaan
dan door de Papoea's in eigen land.
Om te weten hoe de Papoea's dit zelf aanvoelen, moeten we te rade gaan bij die
Papoea's die nog vrijuit kunnen spreken. Daarvoor moeten we de grens over
naar Papoea New Guinea, dat 16 september 1975 zelfstandig werd. Sir John
Guise, de Papoease gouverneur-generaal van het onafhankelijke Papua New
Guinea, zei hierover: 'We moeten niet proberen de bevolking te over-besturen
door ze maar steeds weer te zeggen wat goed voor haar is, of een soort houding
aan te nemen van "Jullie moeten dit aanvaarden omdat wij vinden dat dit goed
voor jullie is" en de eigen behoeften, ideeën, houdingen, waarden en verwachtingen
van de mensen negeren.'
De 141ste meridiaan was voor 1962 slechts een imaginaire grenslijn tussen
Oost- en West-Nieuw-Guinea. Op zijn best was het een bestuurlijke scheidingslijn.
Thans is het de scheiding, de tegenstelling tussen twee verschillende politieke
en culturele werelden: de Melanesische wereld van een vrij Niugini en de
Aziatische wereld van de Indonesische kolonie Irian Jaya. Tien minuten vliegen
brengen je tegenwoordig van de bestuurspost Vanimo in Niugini in een volslagen
andere wereld. Vanuit het Melanesisch georiënteerde oostelijke deel van
Nieuw-Guinea val je plotseling in de volledig Aziatische wereld van Jayapura,
het voormalige Hollandia, dat door de massale immigratie van Javanen, Makassaren
en Boetonezen een miniatuur-Jakarta is geworden. Met meer Indonesiërs
dan Papoea's; met een groeiend aantal moskeeën en islamitische scholen; weinig
aantrekkelijke, niet bijster zindelijke Indonesische stalletjes langs de weg,
die als winkeltje en woonhuis tegelijk dienst moeten doen; waarin men handel
drijft, kookt en slaapt op de ruwe planken van de toonbank, waarop overdag
de koopwaren liggen uitgestald. Dat alles heel 'onpapoeaas', zoals een Papoea
het zei. Veel Papoeamannen lopen met een pitji op, de Indonesische muts, in
Indonesië vooral gedragen door islamieten en nationalisten. Papoeavrouwen
dragen sarong en kabaja. Er is niets meer over van de typische, vertrouwde
Papoeasfeer van voorheen. Jayapura is volledig Indonesisch geworden en de
13