Download In de ogen van Lucebert (450 kB; PDF) - Robert Proost

24
In de ogen van Lucebert – Robert Proost
vielen. Merleau-Ponty geeft als verklaring voor de moeilijkheid van het moderne denken dat
het tegen het gezonde verstand ingaat, omdat het zich zorgen maakt om de waarheid. Het
gezonde verstand zou geruststellen, omdat het zich aan heldere en eenvoudige ideeën hecht.
Merleau-Ponty koppelt deze notie aan een overwaardering van het klassiek wetenschappelijk
denken in het waarnemen van de actuele wereld. De klassieke wetenschap dicteert ons dat
onze zintuigen niet te vertrouwen zijn en dat de werkelijke aard van de dingen kenbaar wordt
door natuurkundige modellen die middels experimenteel onderzoek verkregen zijn. Ons zien
vaart op illusies; kleuren, weerspiegelingen en de dingen die deze eigenschappen dragen
zouden bedriegelijke verschijningen zijn, waarbij de wetenschap het tot doel gemaakt heeft
deze illusies te ontmaskeren. Ook Descartes erkent dat het het intellect is dat de ware aard van
de dingen kan omvatten. Hij stelt dat een object geen opsomming is van zijn waarneembare
eigenschappen. Neem een stukje was; het heeft een bepaalde kleur, geur, een zachtheid van
het oppervlak en geluid als je het laat vallen. Deze eigenschappen zijn echter niet bepalend
voor wat de was in wezen is. Wanneer je was immers opwarmt, dan verliest het zijn kleur,
verandert de geur, de textuur en het geluid. Maar dit doet niet af aan het bestaan van de was.
Het is er nog, maar komt totaal niet overeen met de aanvankelijke waarneming. Toch
erkennen we het als dezelfde was. Hieruit blijkt dat de dingen niet gelijk staan aan de
waarneming ervan en gaat de erkenning ervan dus voorbij aan onze zintuigen. De dingen
worden bepaald door ons intellect en de waarheid van de wereld zou dan ook middels ons
intellect gevonden moeten worden. Merleau-Ponty bevraagt deze stelligheid met een
aanvullende filosofie. Aanvullend, omdat hij geen weerstand biedt tegen de klassieke
wetenschap – het instrumentaal hanteren ervan heeft immers zijn waarde duidelijk bewezen –
maar omdat het moderne denken, de moderne wetenschap incluis, steeds meer afstand neemt
van een haast heilig geloof in starre, wetmatige modellen. De werkelijkheid blijkt vele malen
complexer dan de klassieke modellen ons deden denken. Einstein borduurde voort op
Newtons wetten der mechanica en toonde aan dat een absolute tijd-ruimte, die als een raster
over de werkelijkheid zou liggen, niet als zodanig bestaat, maar afhankelijk is van gravitatie
en snelheid. Het continu aanscherpen van natuurkundige wetten toont aan dat modellen, die
prima lijken te werken – de wetten van Newton zijn probleemloos toepasbaar op kleine schaal
– vereenvoudigingen zijn van de werkelijkheid. Het waargenomen feit kan niet worden
teruggebracht tot een bepaald aantal wetten die het gezicht van de werkelijkheid vormen. Het
omgekeerde blijkt eerder waar: een wet geeft bij benadering uitdrukking aan een fysische
gebeurtenis. De waarneming dicteert dus de wet, die naarmate de waarneming verbetert,