Download In de ogen van Lucebert (450 kB; PDF) - Robert Proost

68
In de ogen van Lucebert – Robert Proost
versterken. De meest evidente overeenkomst tussen beide teksten is de notie van een bloem.
‘sommige scheppingen van Tajiri geven een nauwkeurige analyse van [deze] sadistische
sluimeringen. het zijn dan scheppingen als bloemen, bloemen des doods, die ontleed kunnen
worden, zoveel meeldraden, zoveel stampers, zoveel kroonbladeren, het zijn vleesetende
planten dan, overdreven precies voorgesteld als in een schoolflora en wij mogen ons er zelf in
herkennen.’ Hierin spreekt nog geen uiting van de verwantschap tussen de bloem en de ‘ik’,
nog geen identiteitsoverdracht of –inbedding. Dit spreekt echter wel impliciet uit de rest van
de tekst, waarin Lucebert de plastieken van Tajiri als spiegels of toverspiegels typeert. Ze
reflecteren de halfgeboren situatie van de mens, de sluimerende staat waarin wij verkeren en
waaruit wij nog niet wakker kunnen worden. ‘en het is deze onwetendheid die zo vaak voor
ons uitbroedt een wreedheid bizar, brutaal en baldadig en die in niets te vergelijken is met de
onpersoonlijke kalme wreedheid der natuur.’ We zijn sluimerend, onwetend, we moeten nog
ontwaken. Lucebert merkt in [De spiegels en toverspiegels van Tajiri] op dat de vorige eeuw
grote omwentelingen kende en dat ‘enkelen reeds reikhalzen, niet naar een terra incognita,
maar naar maan, mars en venus.’ Hij stelt dat men zich nog geen houding weet te geven
tegenover ‘deze nieuwe bewustzijnsinhoud’, anders dan lijdelijkheid of ongelovigheid. ‘en het
is mislukt het is nog niet versprongen / de heksen zongen wel de wormen wrongen / zich
hemelwaarts op op naar de tepel der zon’ luidt in de tweede strofe. Een directe parallel met
het mystieke verlangen is gemakkelijk gelegd. Men reikhalst naar iets betekenisvols, iets dat
waar en waardevol is. De strofe typeert dus eveneens iets dat veel algemener is dan een
streven naar een voorgeboortelijke volmaaktheid: ze typeert het verlangen in het algemeen. In
de verwoording in dit gedicht is het een verlangen dat nooit ingewilligd wordt: wormen zullen
de zon nooit bereiken.
Uiteindelijk vernietigt het gedicht zichzelf, verdwijnt de dichter achter de woorden, doordat
het als verbinding tussen het aardse en het hogere, tussen het geworpen zijn en het verlangen
te stijgen niet toereikend is. Hierin uit Lucebert zijn worsteling met taal, de problematiek van
het representeren van ervaringen. De ‘lichamelijke taal’ maakt het mystieke kapot omdat het
haar toch in een mal forceert, haar besmet met de betekenisvolheid van woorden die al
miljoenen keren in de mond zijn genomen en zo een onzuivere connotatie hebben. Wanneer
men het mystieke vat is het niet langer mystiek meer, maar aards. Het intellect krijgt er in
zekere mate vat op en vervangt de waarneming.