Download In de ogen van Lucebert (450 kB; PDF) - Robert Proost

In de ogen van Lucebert – Robert Proost
Inleiding
Op 29 mei 2012, tijdens het schrijven van deze scriptie, werd ik getroffen door een
oogontsteking. ’s Ochtends kreeg ik mijn ogen nauwelijks open en indien het wel enigszins
lukte, was alle licht en lucht te veel voor mijn hoornvlies. Ook het bewegen van mijn ogen
werd getrakteerd op vlagen van brandende irritatie en het onvermogen te kunnen focussen op
welk voorwerp dan ook. Mijn kijken was belemmerd door het toedoen van buitenaf, door het
binnendringen van een stukje buitenwereld in mijn lichaam, in mijn kijken zelf. Mijn
geïnfecteerde stuk lichaam was mij de baas geworden, ik werd de slaaf van mijn eigen kijken.
De huisarts stelde me vragen, wilde mij mijn ervaringen doen vertalen in een boodschap die
hij kon begrijpen. Mijn ervaring diende ik over te kunnen brengen, moest via taal buiten mijn
lichaam treden en zich nestelen in het rationele denken van de arts. Hij wilde immers een
diagnose kunnen stellen van ‘aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid’ om mij één
effectief middel voor te kunnen schrijven. Ik verviel in woorden als ‘alsof’ (‘~ er shampoo in
je ogen zit’, ‘~ je midden in de nacht wakker wordt en een lamp aanzet’ e.d.) om zo mijn
ervaring gestalte te geven. Het was dé manier om een diagnose te kunnen stellen, om een
eenduidige conclusie te kunnen trekken uit mijn ervaring.
Deze ervaring deed mij, in combinatie met het werken aan mijn scriptie, des te meer inzien
dat het kijken een sterk lichamelijke activiteit is, hoogst subjectief en dat de interactie met de
wereld niet te onderschatten is. Het klinkt erg vanzelfsprekend, maar de eerste stap van zien is
het bekijken met de ogen. De wereld zoals die zich voordoet aan mijn ogen was dan wel
dezelfde, het kijken vervormde deze, liet mij de wereld ‘anders’ ervaren dan ‘hij is’. Ik
betrapte me in dezen op een Platonische benadering van de wereld: kijken naar de dingen
dringt niet door tot het werkelijke zijn van de dingen; het kijken zit tussen het zijn van de
wereld en het zijn van het subject in. Het is dit fenomenologische denken dat het centrale punt
van deze scriptie vormt. Aan de hand van Merleau-Ponty, de poëzie van Lucebert en de vele
voorgaande onderzoekers die in het werk van deze dichter gedoken zijn ga ik op zoek naar
betekenis en de waarde van betekenistoekenning in de poëzie van Lucebert. Hierin is
essentieel de gedachte aan te houden dat poëzie geen aandoening is die gezalfd moet worden,
ook al kan ze verwarren en zelfs irriteren. Poëzie, en kunst in het algemeen, zijn niet
pragmatisch van aard en het is dan ook een futiele poging een diagnose en een bijbehorend
medicijn vast te stellen. Het zalven van poëzie middels eenduidige interpretaties ter oplossing
is het wegnemen van poëzie, zoals ook mijn oogontsteking weggenomen werd en de wereld
9