Download In de ogen van Lucebert (450 kB; PDF) - Robert Proost

In de ogen van Lucebert – Robert Proost
kan doen. Zintuigen vloeien samen in woordelijkheid, waarin het altijd het intellect is dat zo
tussen het geschrevene en het ‘uitgebeelde’ staat.
Ik heb voor mijn analyse bewust gekozen voor het vermijden van een expliciet theoretisch
kader. Het is voornamelijk close reading welke ik toepas, maar naar voorbeeld van Oegema –
die ook middels het laten vieren van welk literair model dan ook – schuw ik niet om de
auteursintentie bij de analyse te betrekken. Dit omdat de verwoording van een mystieke
ervaring en de vraag waar een gedicht vandaan komt als het niet als mimetisch gezien zou
mogen worden, centraal staan. Regelmatig laat ik interpretaties van verschillende andere
auteurs de revue passeren, daar deze al een rijk landschap aan inzichten hebben gecreëerd,
waarvan het zonde zou zijn om deze geheel links te laten liggen. Dit betekent niet dat ik
alleen de interpretaties onder de loep neem van die gedichten die ook ik behandel, maar ik
geloof sterk in een poëticale lezing, waarbij de verschillende bundels en gedichten van
Lucebert in één relatief samenhangend oeuvre te classificeren zijn. De denkwijze van Oegema
speelt een grote rol in mijn analyse, zo ook de filosofie van Merleau-Ponty die mijn denken in
zake Lucebert sterk gevormd heeft.
Wanneer ik overigens spreek van ‘focalisatie’, doel ik op de term ontleend aan Gérard
Genette en nader beschreven in de narratologie van Herman & Vervaeck 61 . Dit geld ook voor
de termen die hieronder vallen en iets vertellen over vertelperspectief. Hoewel narratologie
veelal buiten het domein van de poëzie gehouden wordt, verschaft ze wel een aantal
handvatten waarvan het beschouwen van poëzie prima gebruik kan maken. Focalisatie is de
term die gebruikt wordt voor het aangeven van de verhouding tussen het waarnemende
subject en de waargenomen objecten. Waarneming kan in dezen erg ruim opgevat worden:
ook de cognitieve functies als denken en oordelen vallen onder deze noemer. De focalisatie is
onder meer van belang voor het weergeven van ruimte in een vertelling. Dit heeft te maken
met het al dan niet compleet kunnen overzien van een situatie, zoals in een panoramisch
perspectief. Ligt de focalisatie echter in een enkel personage – in de poëzie veelal in een ‘ik’ –
dan is de ruimtelijke visie beperkter. Nu is het zo dat focalisatie een problematisch begrip kan
zijn, omdat niet altijd valt aan te wijzen waar de verandering van perspectieven plaatsvindt in
de tekst. In poëzie kan dit nog problematischer zijn, omdat ze lastig onder te verdelen is in
scènes en het altijd nog maar de vraag is in hoeverre er werkelijk sprake is van naratologische
elementen als ruimte en tijd. Toch kan een dergelijke benadering haar vruchten afwerpen,
61 Herman, Luc & Vervaeck, Bart (2005) Vertelduivels. Nijmegen: Vantilt. p.75
59