Download In de ogen van Lucebert (450 kB; PDF) - Robert Proost

Recommendations

Info

48 In de ogen van Lucebert – Robert Proost scharende, zich ook tegen het sterk uitdrukken van het ego verzet. Dit is duidelijk te zien in de gekozen woorden voor dit ‘sonnet’. Ook Vaessens 43 herkent een verzet tegen een eenduidig ego dat het woord neemt in de poëzie van Lucebert. Hij stelt dat ‘close-reading’ niet toereikend meer is, mede omdat Lucebert de hiërarchische vertelstructuur aantast. Het lyrisch ‘ik’ neemt een instabiele positie in ten opzichte van de dingen die hij beschrijft. Het zou niet de pretentie koesteren dat het het systeem kent. Het meest sprekende voorbeeld van een dergelijke instabiele ‘ik’ vindt Vaessens in apocrief / de analfabetische naam. en mijn mij ontmoet ik wij komen bijeen groet mij groet mij en wij zijn weg wij zijn leeg er laait geen taal maar donker licht er vaart dat nog talloos is dat nog taalloos praat mij versta ik niet Het lijkt geen toeval dat dit gedicht in dezelfde bundel staat als sonnet. Ook in deze passage wordt de ‘vent’ aan de kaak gesteld en als onbekend gepresenteerd (later in het gedicht staat ‘de lucht verstaat men / maar de mens niet’). Noemenswaardig is overigens dat het geen willekeur is dat ik, en met mij voorgaande beschouwers van Lucebert, de eerste bundel van de dichter zo nadrukkelijk behandel of op zijn minst meeneem in mijn onderzoek. Oegema verwoordt deze keuze het beste door te stellen dat deze bundel Luceberts ontstaanspoëtica vormt, een voedingsbodem waarop zijn volgende bundels gebaseerd zijn. Literatuurstudies wijzen eveneens uit dat deze bundel het meest vruchtbaar is in een zoektocht naar oplossingen voor de problematiek van Luceberts oeuvre. Het probleem van de instabiele of fluïde ‘ik’ is dan ook het meest expliciet te vinden in er is ik, waaruit bovenstaande verzen afkomstig zijn. Het is te simplistisch om te stellen dat Lucebert hier slechts een spel speelt met structuur en hiermee puur en alleen de poëtische traditie parodieert of bekritiseert. Oversteegen herkent in 43 Vaessens, Thomas (2001) De verstoorde lezer : over de onbegrijpelijke poëzie van Lucebert. Nijmegen: Vantilt. p.28
In de ogen van Lucebert – Robert Proost Lucebert de filosofie van Husserl, die stelt dat de mens leeft in een decor van dingen die wij niet alleen waarnemen, maar ook aanvullen middels concepten die ons bekend zijn 44 . Van een dobbelsteen zien wij nooit alle kanten tegelijk en toch menen wij een dobbelsteen te zien als wij slechts het maximum van drie kanten tegelijk zien. Deze conceptuele aanvulling maakt dat wij ons existeren ervaren door de perspectivische rangschikking van de wereld die wij zelf toepassen. ‘Wij zijn het die werkelijk bestaan, al het andere bevestigt dit ‘zijn’ omdat levende en dode dingen de orde aanvaarden waarin zij door ons neergezet worden.’ 45 Het besef van een door ons opgelegde heerschappij over de wereld kan leiden tot een gevoel van vervreemding met deze wereld. Deze beklemming kan getemd worden door het intellect, iets wat veel kunstenaars, waaronder dichters, doen en waar Aafjes een grote voorstander van was. Dit temmen leidt volgens Oversteegen tot een berusting: ‘Alles staat even op zijn plaats, – ook zij zelf.’ Wat Lucebert doet is juist een erkenning van de onrust, van de dingen die nog niet getemd zijn door ons intellect. Als de dingen het heft in eigen handen nemen en ‘niet slechts een punt vul[len] van ons waarnemingsveld, maar alsof zij uit eigen kracht best[aan].’ 46 Volgens Oversteegen wordt onze eigenheid genegeerd, omdat het de dingen zijn die zijn, terwijl de lezer gereduceerd wordt tot kijkdier. Wij zijn (vrij naar Lucebert) een broodkruimel op de rok van het universum. Of in tegengestelde termen uitgedrukt: ‘ons bewuste zijn is in tienduizend dingen gevaren.’ Tijdens een dergelijke sensatie, wordt het ‘slachtoffer’ op een onbewaakt moment overdonderd door de opdringerige, ‘naakte’ aanwezigheid van de dingen, die hij als een invasie van het dagelijkse ervaart. Ze resulteert in het ontstaan van ‘een nieuw identiteitsgevoel in een bewustzijnsloos en ongescheiden ‘zijn’ van ik en wereld’ 47 , zoals ook in de voorbeelden van Oversteegen Huxley, Sartre en Ter Braak ten deel viel. Volgens Oegema zijn dergelijke tijdelijke staten van bewustzijn te typeren als mystieke ervaringen, waarin de ervaring het subject overspoelt, hem overlaadt met een sensatie die zowel de zintuigen als het verstand te boven gaan. Oegema noemt dit ‘het moment van de staar’: ‘de dichter is dermate overdonderd door wat zich voor zijn oog ontrolt, 44 Oversteegen, J.J. (1986) Anastasio en de schaal van Richter. Utrecht: H&S. p.20 45 ibid. p.20 46 ibid. p.21 47 ibid. p.22 49
Page 1: In de ogen van Lucebert Een onderzo
Page 5: Voorwoord In de loop van mijn bache
Page 9 and 10: In de ogen van Lucebert - Robert Pr
Page 47: In de ogen van Lucebert - Robert Pr
Page 77: In de ogen van Lucebert - Robert Pr

Download In de ogen van Lucebert (450 kB; PDF) - Robert Proost

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?