Download In de ogen van Lucebert (450 kB; PDF) - Robert Proost

Recommendations

Info

24 In de ogen van Lucebert – Robert Proost vielen. Merleau-Ponty geeft als verklaring voor de moeilijkheid van het moderne denken dat het tegen het gezonde verstand ingaat, omdat het zich zorgen maakt om de waarheid. Het gezonde verstand zou geruststellen, omdat het zich aan heldere en eenvoudige ideeën hecht. Merleau-Ponty koppelt deze notie aan een overwaardering van het klassiek wetenschappelijk denken in het waarnemen van de actuele wereld. De klassieke wetenschap dicteert ons dat onze zintuigen niet te vertrouwen zijn en dat de werkelijke aard van de dingen kenbaar wordt door natuurkundige modellen die middels experimenteel onderzoek verkregen zijn. Ons zien vaart op illusies; kleuren, weerspiegelingen en de dingen die deze eigenschappen dragen zouden bedriegelijke verschijningen zijn, waarbij de wetenschap het tot doel gemaakt heeft deze illusies te ontmaskeren. Ook Descartes erkent dat het het intellect is dat de ware aard van de dingen kan omvatten. Hij stelt dat een object geen opsomming is van zijn waarneembare eigenschappen. Neem een stukje was; het heeft een bepaalde kleur, geur, een zachtheid van het oppervlak en geluid als je het laat vallen. Deze eigenschappen zijn echter niet bepalend voor wat de was in wezen is. Wanneer je was immers opwarmt, dan verliest het zijn kleur, verandert de geur, de textuur en het geluid. Maar dit doet niet af aan het bestaan van de was. Het is er nog, maar komt totaal niet overeen met de aanvankelijke waarneming. Toch erkennen we het als dezelfde was. Hieruit blijkt dat de dingen niet gelijk staan aan de waarneming ervan en gaat de erkenning ervan dus voorbij aan onze zintuigen. De dingen worden bepaald door ons intellect en de waarheid van de wereld zou dan ook middels ons intellect gevonden moeten worden. Merleau-Ponty bevraagt deze stelligheid met een aanvullende filosofie. Aanvullend, omdat hij geen weerstand biedt tegen de klassieke wetenschap – het instrumentaal hanteren ervan heeft immers zijn waarde duidelijk bewezen – maar omdat het moderne denken, de moderne wetenschap incluis, steeds meer afstand neemt van een haast heilig geloof in starre, wetmatige modellen. De werkelijkheid blijkt vele malen complexer dan de klassieke modellen ons deden denken. Einstein borduurde voort op Newtons wetten der mechanica en toonde aan dat een absolute tijd-ruimte, die als een raster over de werkelijkheid zou liggen, niet als zodanig bestaat, maar afhankelijk is van gravitatie en snelheid. Het continu aanscherpen van natuurkundige wetten toont aan dat modellen, die prima lijken te werken – de wetten van Newton zijn probleemloos toepasbaar op kleine schaal – vereenvoudigingen zijn van de werkelijkheid. Het waargenomen feit kan niet worden teruggebracht tot een bepaald aantal wetten die het gezicht van de werkelijkheid vormen. Het omgekeerde blijkt eerder waar: een wet geeft bij benadering uitdrukking aan een fysische gebeurtenis. De waarneming dicteert dus de wet, die naarmate de waarneming verbetert,
In de ogen van Lucebert – Robert Proost aangescherpt wordt. Waarneming is van essentieel belang in de moderne wetenschap. De relativiteitstheorie laat ons zien dat een absolute, objectieve kijk onmogelijk is. Iedere observatie is immers onlosmakelijk verbonden aan de positie en situatie van de waarnemer. Het goddelijk perspectief dat de klassieke wetenschap pretendeert te kunnen bereiken, is door Einsteins theorie onderuit gehaald. Onze waarneming kan niet ontdaan worden van onze menselijkheid, ons situationele, temporele en ruimtelijke, bestaan. Hiermee lijkt Merleau- Ponty te anticiperen op de notie van Sontag dat de Platonische schaduwwereld en ideeënwereld van rol verwisseld zijn: het is de waarneming die bepalend is, die essentieel is in onze beschouwing en beschrijving van de wereld. De ‘shadow world of meanings’ is de schijn die ons intellect ons oplegt, het ‘verplatten’ van een werkelijke lichamelijke ervaring. Het intellect volgt de waarneming, het laat zich dicteren door wat onze zintuigen ons binnen brengen, niet vice versa. Het ruimtelijke is van groot belang in Merleau-Ponty’s filosofie. De moderne wetenschap heeft aangetoond dat de euclidische meetkunde – die de ruimte beschouwt als een rigide, homogeen ‘raster’ – niet langer opgaat; de wereld huist niet objecten in een samenhangende absolute identiteit, maar ze is waar vorm en inhoud verward en vermengd zijn. De starre armatuur van de euclidische meetkunde – onder meer door Newton aangehouden – waarin een strakke tweedeling tussen vorm (de ruimte an sich) en inhoud (de objecten in de ruimte) wordt verondersteld, gaat niet langer op in het moderne denken. Het zuivere idee van de ruimte kan niet langer onderscheiden worden van het concrete schouwspel dat ons gegeven wordt door onze zintuigen. Welnu, wat heeft dit met de kunsten te maken? Merleau-Ponty herkent een direct verband met de beeldende kunst. Ook hierin maakte men voor het niet- euclidische een scherp onderscheid tussen vorm en inhoud: schets en kleur. De schets vormt het ruimtelijk schema en de kleur vult deze vervolgens in. Cézanne gaat hier tegenin door te stellen dat de schilder te werk zou moeten gaan zoals de natuur contour en vorm van objecten laat ontstaan: door een bepaalde ordening van kleuren. ‘Je schildert geen zielen, maar lichamen’, 12 zei Cézanne. Een ander belangrijk ‘dogma’ in de klassieke kunsten was het perspectief. Als toeschouwer staar je oneindig ver in de verte, doordat de schilder zijn invulling heeft gegeven aan een ruimtelijk schema van lijnen die vanaf het vlak van de toeschouwer tot in het oneindige convergeren. Merleau-Ponty stelt dat deze schilderijen – 12 De Groot, Cornets (1979) Met de gnostische lamp : krimi-essay over de dichtkunst van Lucebert. Den Haag: BZZTôH. p.71 25
Page 1: In de ogen van Lucebert Een onderzo
Page 5: Voorwoord In de loop van mijn bache
Page 9 and 10: In de ogen van Lucebert - Robert Pr
Page 23: In de ogen van Lucebert - Robert Pr
Page 75 and 76:
In de ogen van Lucebert - Robert Pr
Page 77:
In de ogen van Lucebert - Robert Pr
show all

Download In de ogen van Lucebert (450 kB; PDF) - Robert Proost

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?