Download In de ogen van Lucebert (450 kB; PDF) - Robert Proost

In de ogen van Lucebert – Robert Proost
Testament. Lucebert neemt dat beeld over: soms spreekt hij letterlijk van een storm, hier van
klapperend en blazend licht [...] Maar het machtig ruisen waarmee het licht binnenvalt,
ondergaat in zijn verbeelding tal van bewerkingen: er is sprake van ontploffende wolken,
onweerswolken, wenende winden, vlammende mantels, fluitend water, stotterende wateren,
brommende vlammen, snauwende vlammen, schorre vuren, vlezige fluiten... inderdaad, het
licht heeft in Luceberts poëzie vaak een ‘oorverdovend’ karakter.’ 67 In ik zie mij zelf als
bloem is dit ook te herkennen, in de vorm dat een storm, een overdonderende visuele
waarneming van licht, ‘eens in didam’ synchroon liep met het ‘ongedaan’ maken van ‘de
gedaante dansende’. De storm vernietigde ‘de stoorzender van het oorspronkelijke woord’,
alsof dit oorspronkelijke woord ondergesneeuwd was door de alledaagse werkelijkheid, de
barrière tussen het mystieke en de actuele wereld. Of ‘didam’ nu gezien wordt als de
geboortegrond van Luceberts mystiek, zoals Oegema oppert, of als het slachtoffer van een
vernietigende storm; beide interpretaties sluiten elkaar geenszins uit, ze versterken elkaar
juist. De mystieke ervaring als storm die de actuele wereld wegvaagt, die alles overschrijft op
het moment dat hij woedt. Het is een voor veel mensen een herkenbaar of inleefbaar gevoel,
omringd te zijn door noodweer, door een niet te overzien natuurgeweld, een kracht die je
overdondert en je overmeestert. Een storm doet je voelen hoe nietig je bent, doet je beseffen
een broodkruimel te zijn op de rok van het universum. Het is een heerlijk toeval dat het beeld
van de storm die nog geen jaar na Luceberts geboorte woedde, zo verenigbaar is met de
mystieke ervaring, geënt op de traditionele metafoor van de storm in zijn algemeen.
Naar deze 'geheime zijde' is een opening vanuit een 'rond en dicht heelal', 'een graf', dat
volgens de vijfde strofe gemakkelijk te vereenzelvigen is met de bloem waarin de 'ik' zich
bevindt. Kijken we echter naar de strofe waarin dit 'rond en dicht heelal' genoemd wordt, dan
is te zien dat het direct volgt op de passage van het aanraken van de ogen. Koppel ik deze
successievelijke beelden aan elkaar, dan zijn het de ogen die het rond en dicht heelal vormen.
Vergezocht is dit niet te noemen, aangezien dit 'heelal', dit 'graf', openstaat, zoals ook ogen
open en dicht kunnen. De ogen kijken uit op een 'geheime zijde', een zien dat niet voor
iedereen bekend is. Het zien staat open en 'hoort aan' (opnieuw synesthesie), het verneemt 'de
stoorzender van het oorspronkelijke woord' en maakt deze ongedaan. De wereld die de 'ik'
waarneemt stoort hem in zijn zoektocht naar het 'oorspronkelijke woord' of, zoals in een van
Luceberts bekendere gedichten, naar de weergave van 'de ruimte van het volledig leven'.
67 Oegema, Jan (1999) Lucebert, mysticus. Nijmegen: Vantilt. p.188
65