"Vies niet, homo wel" Ervaringen van homo- en ... - EduDivers

28
een blik waardoor zo'n jongen ontzettend hard moet lachen en zich betrapt voelt omdatie
weer iets doet." (lerares 15)
Vrouwen gebruiken weliswaar vrijwel geen `lesbische' manieren om orde te houden, maar bij
het zichzelf `handhaven' speelt het lesbisch zijn soms wel expliciet een rol. Zo zegt een lerares
als een mannelijke docent een rotopmerking maakt:
"Jongen, kom je thuis wat te kort?' Ja, daar draai ik mijn hand niet voor om hoor, ik bedoel ze
moeten mij niet pakken, dan krijgen ze een dubbele partij terug" (lerares 10)
Overigens komen dergelijke felle reacties zelden voor in de klas zelf.
Daar worden homomoppen snel afgekapt en vermijdt men humor met een seksuele context.
Een belangrijke manier om de aandacht van potentieel moeilijke situaties af te wenden is om na
opmerkingen van leerlingen dóór te vragen of mogelijk explosieve uitspraken van hun emotionele
lading te ontdoen. Zodoende beschermen de vrouwen zich tegen directe confrontaties. Soms
lukt dit echter niet. De situatie die dan ontstaat behandelen we in het hoofdstuk over conflicten.
Jezelf presenteren
Vrouwen laten hun presentatie vooral afhangen van de groep waaraan zij lesgeven. Zij stellen
hun eigen persoonlijkheid niet centraal en kiezen een rol als begeleidster of `bemiddelaar'. Om
vanuit deze in essentie passieve positie actief bij te dragen aan emancipatie is ingewikkeld.
Zeker specifieke homo/lesbische emancipatie, die niet vanzelfsprekend aan de orde wordt
gesteld door leerlingen, wordt daardoor een moeilijk aan de orde te krijgen onderwerp. Van vele
kanten is de druk op hun rol als vrouw en als docente zo groot dat het afwegen van
deelbelangen steeds weer een hele toer is. Alleen in speciale situaties, waarin de druk
enigszins is weggenomen of de ruimte is bevochten, komt een enkele geïnterviewde vrouw toe
aan ontwikkeling van een eigen lesbische stijl. De lespraktijk van lesbische docenten is daardoor
meestal veel minder `lesbisch' gekleurd dan die van mannen `homo' gekleurd kan zijn.
Er zijn leraressen die de gerichtheid op het groepsproces nadrukkelijk hebben gekozen, terwijl
andere lesbische vrouwen uit dit onderzoek zich op het eerste gezicht niet zo onderscheiden
van de geïnterviewde homomannen. Met name de vrouwen die werken op scholen waar het
onderwijs leerling- en vormingsgericht is kiezen heel expliciet voor een groepsgerichte aanpak.
"Ik probeer altijd een beetje de verwachtingen die ze hebben ten aanzien van een docent af te
breken. Ik denk dat ze (de leerlingen, PD) - en dat stralen ze ook wel uit - eigenlijk
vinden dat ik het hen moet vertellen. Nou, dat zie ik dus echt totaal niet zitten. Ik hoor
wel eens door de dunne wandjes tussen mijn kamer en het klaslokaal daarnaast
mensen die dat wèl op die manier doen. Dan heb ik daar ook echt medelijden mee. Dat
hoor je dan zo doormurmelen; zo'n stem hoor je dan langzaam vermoeider worden en
toch elke keer weer (proberen te) boeien, met een forse aanzet weer beginnen... Dat
gaat uren door, dat kabbelt zo, dat zie ik mezelf niet doen." (lerares 7)
De grotere aandacht van deze vrouwen voor het groepsproces wil niet zeggen dat vrouwen `onzichtbaar'
zijn als persoon of als lerares. Eén lerares vertelt bijvoorbeeld hoe zij wel nadrukkelijk
als pot aanwezig is. Dit roept regelmatig vragen op.
Interviewer: "Maar in die manier staat jouw identiteit centraal?"
"Nee, mijn identiteit staat niet centraal. Maar het is wel duidelijk op een gegeven moment bij
leerlingen van waaruit ik werk of wat ik vind. En dat zij daar een andere mening over
mogen hebben, maar ik heb deze mening. Vroeger deed ik dat dus heel anders hè, dan