"Vies niet, homo wel" Ervaringen van homo- en ... - EduDivers

Vooral het `jezelf kunnen zijn' en jezelf niet te hoeven censureren in de dagelijkse omgang zijn
belangrijke motieven om ervoor uit te komen. Voor sommigen is ook pedagogisch handelen een
reden (dat heterogedrag niet als al te vanzelfsprekend wordt beschouwd op school).
Kersten vond geen verschillen in `openlijkheid' tussen mannen en vrouwen. Wel vond zij meer
`gesloten' leerkrachten in kleinere teams. De meeste `gesloten' docenten vindt men op
protestantse scholen (24%) en openbare scholen (23%), de minste op algemeen bijzondere
scholen (12%) en katholieke scholen (15%). Vooral de docenten in het protestantse onderwijs
zijn hier niet tevreden mee.
De meeste docenten krijgen weinig reacties van hun collega's, maar soms vermoedt men dat er
sprake is van `tolerantie op afstand'. Voor sommige docenten is het uitkomen nog onwennig.
Van homo/lesbische docenten wordt vaak verwacht dat zij `altijd' over homoseksualiteit willen
praten. De helft van de docenten beschouwt openlijkheid wel degelijk als een risico bij conflictsituaties
en de eigen schoolcarrière. Meer dan de helft van de schoolleiders is het daarmee
eens. Voor homoleerlingen worden echter nog veel meer problemen verwacht (76% van de
schoolleiders verwacht dat). De schoolleiders hebben een erg negatieve verwachting van de
mening van ouders over homoseksualiteit, terwijl zij denken dat collega-docenten er positiever
over denken en leerlingen ook wel, hoewel in mindere mate. In de praktijk blijkt echter dat
homo/lesbische docenten meer problemen hebben met collega's dan met ouders.
Een andere reden om te vermoeden dat homo/lesbische docenten minder problemen hebben is
dat het aantal meldingen (in de pers) van conflicten rond homo/lesbische docenten vanaf de
tweede helft van de jaren tachtig zeer is afgenomen.
Discriminatie en tolerantie op afstand
Veel publikaties leggen een zware nadruk op discriminatie en de onmogelijkheid om als homo
vrij te functioneren. Dagbladen hebben in het midden van de jaren tachtig veel aandacht
gegeven aan homoseksualiteit in het onderwijs. De grote trekkers waren daarbij de Wet Gelijke
Behandeling en vooral de door het CDA voorgestelde uitzonderingssresolutie (december 1984)
en conflicten rond homo/lesbische docenten. Met name Toos van den Hurck, Eliane Morissens
en de Zoetermeer-affaire hebben veel publiciteit gekregen. Deze nadruk op conflicten heeft een
beeldvorming gecreëerd dat homo/lesbisch zijn in het onderwijs een probleem is. De laatste
jaren echter is de aandacht in zowel algemene als homopers aanzienlijk afgenomen.
In het buitenland is de situatie voor homo/lesbische docenten nog veel ernstiger. Pat Griffin
(1992) geeft een samenvatting van Amerikaans onderzoek naar homo/lesbische docenten. Zij
noemt zes algemeen terugkerende punten:
1. Doorgaans denken de docenten dat ervoor uitkomen hen hun baan zal kosten.
2. Veel docenten menen dat het nodig is hun privéleven strikt te scheiden van hun werk.
3. Zij leven met een constante angst voor ontdekking.
4. Zij isoleren zichzelf van collega's en studenten om ontdekking te voorkomen.
5. Zij voelen weerzin tegen dit leiden van een dubbelleven maar laten de discriminatie toch over
zich heenkomen.
6. Zij hopen dat zij dat hun reputatie een uitstekende docent te zijn hen zal beschermen als het
eventueel bekend mocht worden dat ze homoseksueel zijn.
Griffin deed zelf wat onderzoek en begeleidingswerk met 13 onderwijsgevenden, waarvan er
nog geen uitgekomen was. Zij onderscheidde een `continum van identiteitsmanagementstrategieën'.
Daarbij zag zij zes in elkaar overgaande fasen: `totally closeted'
(niemand weet het), `passing' (liegen, zich voordoen als hetero), `covering' (ervan uitgaan dat
men het niet weet), `implicitly out' (de waarheid zeggen als het gevraagd wordt), `explicitly out'
(er nadrukkelijk voor uitkomen) en `publicly out' (iedereen weet het). Het subtiele onderscheid
tussen `passing' en `covering' had te maken met de ervaren oneerlijkheid van `passing'. De 13
6