"Vies niet, homo wel" Ervaringen van homo- en ... - EduDivers

Identificatie
Het thema identificatie speelt een belangrijke rol in het beroep van docent. Tegelijkertijd is het
een van de lastigste problemen. Docenten hebben korte termijn doelen en lange termijn doelen.
Korte termijn doelen zijn bijvoorbeeld: orde houden, bepaalde kennis overbrengen per les, vormings-
en kennisdoelen over een serie van lessen. Deze korte termijn doelen worden in het
leerplan vastgelegd waardoor duidelijk is wat er aan het eind van een jaar of van een opleiding
moet zijn geleerd. Korte termijn doelen kennen dus redelijk duidelijke `eindtermen'. Lange
termijn doelen zijn van een heel andere aard. Als men een docent vraagt wat men met leerlingen
wil bereiken op de lange termijn, antwoorden zij niet meer met concrete vormings- of
kennisdoelen, maar maken ze een stap naar abstracte vormingsdoelen die nauwelijks nog
meetbaar zijn. Populaire lange termijn doelen zijn bijvoorbeeld: de leerlingen moeten weerbaar
worden of zelfstandig, ze moeten persoonlijkheid of cultureel besef ontwikkelen. Identificatie ligt
in de orde van lange termijn doelen. Enerzijds stellen docenten dat het leukste wat een docent
kan meemaken is dat een oud-leerling nog eens langskomt en dan zegt dat hij of zij zich nog
steeds die bepaalde docent herinnert, of zelfs wat van hem of haar heeft meegenomen
(afgezien van schoolkennis). Met name de hier geïnterviewde mannelijke docenten
benadrukken dat zij als een persoonlijkheid voor de klas staan en voelen zich daarin bevestigd
door zo'n oud-leerling. Anderzijds zijn zij natuurlijk niet aangenomen om hun persoonlijkheid ten
toon te spreiden, maar om korte- en eventueel middellange termijn doelen met leerlingen te
bereiken. Leerkrachten erkennen dit ook: men beschouwt het als sociaal ongewenst dat een
docent zich teveel op de voorgrond plaatst. Bij heterodocenten stelt men daarom niet `als
persoon' een voorbeeld te willen zijn voor de leerlingen. Men benadrukt wel dat het nodig te
vinden dat leerlingen `de mens achter de docent' erkennen. Heterodocenten vertellen weliswaar
enthousiaste verhalen over oud-leerlingen die hen nog herinneren, maar zij zouden niet
gemakkelijk toegeven dat dit ook een soort geheime wens van hen is. Men zou kunnen zeggen
dat het `voorbeelddilemma' bij heterodocenten onopgelost blijft. Zij willen hun sociale en
culturele overdracht niet (h)erkennen omdat zij overdracht van persoonlijke kenmerken sociaal
ongewenst vinden.
Voor homodocenten heeft identificatie een extra betekenis. Naast de `geheime' wens die
heterodocenten hebben, speelt bij hen vaak ook de wens om een voorbeeld te zijn van een
`openlijke' homo. Bijna alle homodocenten uit dit onderzoek stellen dat zij een identificatieobject
willen zijn voor potentiële homoleerlingen. Hoezeer dit in de idealen van homo/lesbische
docenten een rol speelt blijkt uit het feit dat ook niet `openlijke' homodocenten en de wat `openlijkheid'
betreft vrij onzichtbare vrouwen identificatie als belangrijk streven noemden. Dit komt
doordat homo-identificatie door de homo/lesbische beweging als een belangrijke vorm van
emancipatie wordt genoemd. Het is voor homodocenten legitiem om zich op dit punt uit te
spreken, terwijl dat onder heterocollega's nog steeds ongewenst is.
De docenten geven zelf als reden voor het bieden van identificatie dat ze vroeger zelf een
positief voorbeeld gemist hebben. Over specifieke aspecten van identificatie verschillen de
meningen echter nogal. Het `voorbeelddilemma' blijft een rol spelen.
Interviewer: "Wil je een voorbeeld zijn voor je leerlingen?"
Leraar: "Nee, wel een identificatie, daar ben ik heel bewust mee bezig, dat ze gewoon een keer
een gezellige homo meegemaakt hebben." (leraar 3)
Geen voorbeeld, wel een identificatie... dat brengt ons op de vraag wat identificatie eigenlijk
betekent. De meningen van docenten hierover lopen uiteen. Stijlen en visies spelen daarbij een
belangrijke rol.
40