"Vies niet, homo wel" Ervaringen van homo- en ... - EduDivers

had ik veel meer zoiets van: dit is van mij. Dan legde ik dat dwars over die groep heen
en daar moesten ze zich dan weer heel hard bovenuit knokken, met als gevolg dat je
een soort tegendraadse reactie kreeg. De manier waarop (ik dat doe) is veranderd. Ik
laat het veel meer van hèn uit komen." (lerares 15)
Andere vrouwen werken op meer traditionele, kennisgerichte scholen. Zij doen zelden
uitspraken die aangeven hoe zij zichzelf presenteren in de klas. Dat tekent hun minder
`expliciete' manier om daarmee om te gaan. Wel zijn er soms zijdelingse opmerkingen die voor
de goede verstaander een sfeertekening geven, bijvoorbeeld:
"Dan zegt het kind: "Ik doe niks". En dan zeg ik: Ja, daarom waarschuw ik je nou even. "Oh, ja,
ja.." Want ze voelen zich namelijk heel erg snel aangevallen. Terwijl ik dat niet als
zodanig bedoel, van: Nou ja jongen je deugt (niet), enzovoort maar: Doe effe mee, ofzo,
in die geest." (lerares 10)
Zonder dat het met zoveel woorden uitgesproken wordt, gaat het hier over een `goochelen met
belangen' 6 . De lesbische docente staat hier voor een afweging hoe zij haar autoriteit inzet en
orde houdt zonder het zelfvertrouwen van de leerling te ondermijnen. De uiteindelijke keuze,
noch de overweging daarbij zijn `typisch vrouwelijk' te noemen, maar het achterliggende `goochelen'
geeft het geheel wel een `typisch vrouwelijke' kleur. Een man zou dezelfde strategie "ja,
daarom waarschuw ik je even" wellicht met minder twijfel en meer inzet van persoonlijke
autoriteit presenteren.
Voor mannen bleek humor een belangrijk onderdeel te zijn van de manier waarop zij als
`entertainer' voor de klas staan. De lesbische docenten gebruiken humor wel in verband met
hun persoonlijkheid, maar gaan er anders mee om. Een lerares, gevraagd of zij via grappen de
aandacht op zichzelf vestigt, zegt:
"Ik ben, denk ik, altijd een beter, meer een gewillig publiek, dan de entertainer zelf." (lerares 7)
Een andere lerares zegt wèl eens de aandacht via grappen op zichzelf te betrekken, maar:
"Dat doe ik met name bewuster, dat hanteer ik dan bewuster, niet erg frequent, maar wel
bewuster." (lerares 19)
Een andere lerares (21) is gekozen tot adjunct-directeur omdat ze de rol van bemiddelaar
tussen docenten en leerlingen zo goed vervult. Uit de uitspraken van de vrouwen krijgt men de
indruk dat zij in het algemeen meer `bemiddelend' in het onderwijsproces zijn dan `sturend'.
Daardoor komen zij vaak uit bij hetzelfde soort presentatiestrategieën en lijken zij, anders dan
mannen, als leraressen in hun lespraktijk sterk op elkaar.
Ook als het lesbische leraressen expliciet iets willen doen aan lesbische emancipatie of
vrouwenemancipatie via hun eigen persoonlijkheid, speelt het `goochelen' met afwegingen een
belangrijke rol. De meeste geïnterviewde vrouwen maken af en toe wel opmerkingen over
irritant sekserolgedrag of heterogedrag, door hen soms `burgertruttigheid' genoemd. Hoewel
6 Deze term is ontleend aan Pollard (1980/82), die stelt dat docenten voortdurend bezig zijn met het
maken van afwegingen `voor' en `tegen' beslissingen over hoe om te gaan met het groeps- en
leerproces. Afwegingen rond jezelf handhaven, orde houden, motiveren en feitelijk lesgeven staan niet
zelden op gespannen voet met elkaar. In dit onderzoek blijkt dat voor de geïnterviewde vrouwen sterk
op te gaan.
29