"Vies niet, homo wel" Ervaringen van homo- en ... - EduDivers

Blijft nog de vraag waar en wanneer strategieën van meer en minder openlijkheid gebruikt
worden. Bij een inhoudelijke analyse van de openlijkheidsstrategieën bleek dat de visies op
homoseksualiteit doorgaans zeer voorzichtig en selectief ten uitvoer worden gebracht. In de ene
situatie wordt het wel toepasselijk geacht iets van het homo/lesbisch zijn te laten merken, in de
andere situatie niet. Het onderscheid tussen de gebieden `vooraan' en `achterin' is hier
verhelderend 8 . De gebieden `vooraan' zijn de gelegenheden waarbij men zeer in het gezicht is
en vaak een min of meer formele rol wordt aangenomen. Voor de docent zijn dat bijvoorbeeld
de klas, de docentenvergadering, ouderavonden en sollicitatiegesprekken. De gebieden
`achterin' zijn informele gelegenheden waarin men meer zichzelf kan zijn. Dan wordt vaak heel
anders gereageerd en soms ook àfgereageerd. Voor docenten denken we dan aan de
koffiepauze in de lerarenkamer, op de gang, of in informele contacten - vaak buiten schooltijd -
met collega's en leerlingen. Zoals voor de hand ligt, blijkt dat de docenten de neiging hebben
openlijker te zijn in de gebieden `achterin' dan in de gebieden `vooraan'. Een voorbeeld is de
vrijwel algemene strategie om het homo zijn niet te noemen in het sollicitatiegesprek (`vooraan').
Ook in de docentenvergaderingen lijkt het maar weinig aan de orde te komen. De voorbeelden
uit vergaderingen die wel genoemd werden, zijn bijna allemaal `terzijdes' of punten voor de
rondvraag. In de docentenkamer, in persoonlijke gesprekken of op de gang (`achterin') wordt er
veel meer expliciete aandacht aan homo/lesbisch zijn besteed. Ook de situatie in de klas biedt
hiervan voorbeelden. In het algemeen wordt vermeden het eigen homo/lesbisch zijn al te
expliciet voor de voltallige klas aan de orde te stellen. Het homo zijn komt wel aan de orde in de
vorm van `terzijdes', grapjes of toespelingen. Als men het wèl in de klas als geheel aan de orde
stelt is er sprake van een uitzonderlijke situatie: dan is het bijvoorbeeld een noodsprong om de
oorzaak van wanorde boven tafel te krijgen zodat de situatie (misschien) weer hanteerbaar
wordt. Veel docenten geven daarbij aan dat zij in gesprekjes met individuele leerlingen, zowel
binnen als buiten de klas, wèl over hun homo zijn praten.
Het lijkt erop dat de visie van docenten wel richting geeft aan wat men uiteindelijk wil, maar dat
de concrete situatie uiteindelijk de doorslag geeft in hoe men uiteindelijk handelt. Dit blijkt
bijvoorbeeld uit het geval van leraar 5. Hij was, toen hij op zijn huidige school kwam te werken,
niet duidelijk of expliciet homoseksueel, al deed hij er niet geheimzinnig over. Hij zegt niet van
stereotypen te houden, kortom, hij hanteerde een `normale' stijl. Totdat hij problemen kreeg in
een klas waar leerlingen voortdurend vervelende toespelingen maakten op zijn half bekende
homoseksualiteit. De leraar probeerde dit gevaar te bezweren door er expliciet voor uit te
komen "in een soort troonrede". Daarna werd hij gebombardeerd tot de "homo van de school".
Op het moment van het interview presenteert hij zichzelf als `flikker' maar geeft tegelijkertijd aan
dat de consequenties van die opstelling in de praktijk toch wel zwaar op hem drukken.
"Het is voor mij volkomen duidelijk en ook heel erg goed te billijken dat veel mensen in het
onderwijs en buiten het onderwijs het er moeilijk mee hebben, omdat het natuurlijk
doodvermoeiend is om altijd maar te strijden en altijd maar in het defensief te gaan en
altijd maar te verklaren hoe en wat. Op een gegeven moment zeg je inderdaad ook wel
eens van: Ga op het dak zitten, bekijk het maar, ik heb geen zin om altijd maar uit te
leggen waarom ik zo in elkaar zit en waarom ik zo wil leven. Ik leef zo, punt uit en ik
probeer er iets leuks van te maken. En als jij het anders wil, je gaat je gang maar, als je
mij maar niet in de weg zit."
De voorwaarden waaronder men functioneert hebben grote invloed hebben op hóe men
`zichzelf' kan zijn en zelfs op hoe men `zichzelf' zijn ideologisch benoemt.
8 `Back regions' en `front regions'. De begrippen zijn ontleend aan Goffman (1959).
39