2004/012 - GO! onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap

KSO/TSO– 2de graad – opties met het majorpakket 42AV Natuurwetenschappen: 1ste leerjaar: 2 lestijden/week, 2de leerjaar: 2 lestijden/weekSpecifieke wenken voor de module biologieEERSTE LEERJAARMENS EN GEZONDHEID1 Bacteriën: ca. 6 lestijden1.1 Bouw en vorm1.1.1 Door bespreking en analyse van afbeeldingen kan men afleiden dat bacteriën eencelligeorganismen zijn, waarvan het kernmateriaal niet wordt samengehouden door een membraan (moneren).Men wijst erop dat de celwand van moneren uit andere stoffen is opgebouwd dan deze van planten enzwammen.1.1.2 Uit de waarnemingen van de verschillende vormen volgen de benamingen kokken, bacillen,vibrionen en spirillen.Vroeger lagen deze vier vormen aan de basis van de indeling van de bacteriën; de moderne systematiekvan deze groep berust tegenwoordig op fysiologische kenmerken.1.2 Levensvoorwaarden en vermenigvuldigingAlleen de vermenigvuldiging door deling wordt aangehaald.Kweken van bacteriën kan gegevens opleveren over het voorkomen en de levensvoorwaarden (water,temperatuur, voedingsmilieu, lucht, e.a.). Men kan hierbij een abiotische factor bespreken in functie vande fysiologische activiteit om de begrippen limiterende factor, minimumactiviteit, optimum en maximum afte leiden.Pathogene micro-organismen mogen in schoollaboratoria niet gekweekt worden. In culturen kunnen zeechter wel ongewild ontwikkelen. De leerlingen zullen daarom, bij het werken met micro-organismen,nauwkeurig de verstrekte voorschriften volgen. Zo mag het gebruikte glaswerk noch rechtstreeks, nochonrechtstreeks in aanraking komen met de mond en moeten de tafels voor en na het practicum gereinigdworden met gedenatureerde ethylalcohol. Gebruikte en overbodig geworden culturen worden zo spoedigmogelijk vernietigd in de autoclaaf of langs chemische weg. Petrischalen in plastic worden slechtséénmaal gebruikt en men vernietigt ze nadien bv. door verbranding.Al het gebruikte glaswerk wordt eerst chemisch ontsmet en dan behandeld in de autoclaaf.Petrischalen met bacteriënculturen mogen niet geopend worden: ze kunnen met doorzichtige kleefbanddichtgeplakt worden. Het doorgeven van hand tot hand wordt bij voorkeur vermeden.Veel (Engelstalig) materiaal over micro-organismen: http://www.microbes.info/1.3 Voedselbederf voorkomen door een gezonde levenswijze1.3.1 Bacteriën zijn vaak oorzaak van bederf. Dit kan aangetoond worden door te benadrukken dat ze,net als andere heterotrofen, organische stoffen nodig hebben als energiebron. Hierbij kan men wijzen ophet feit dat ze verteringsenzymen afgeven, die buiten de cel de organische stoffen afbreken totopneembare bestanddelen.1.3.2 Het aangehaalde proces van vertering bij bacteriën kan als vertrekpunt dienen om te vermeldendat ook bacteriën een metabolisme hebben. Tijdens het metabolisme worden giftige stoffen, toxinen,gevormd. Maak duidelijk dat het deze toxinen in het bedorven voedsel zijn, die ons ziek maken.Bewaartechnieken van voedsel (steriliseren, pasteuriseren, koelen, diepvriezen, UHT-methode, UVstraling,konfijten, pekelen, drogen, bewaren in bepaalde vloeistoffen, e.a.) kunnen afgeleid worden uit delevensvoorwaarden van bacteriën. Het nut van deze technieken kan duidelijk gemaakt worden aan dehand van voorbeelden van voedselinfectie.