2004/012 - GO! onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap

More documents

Recommendations

Info

KSO/TSO– 2de graad – opties met het majorpakket 49AV Natuurwetenschappen: 1ste leerjaar: 2 lestijden/week, 2de leerjaar: 2 lestijden/weekBouw en werking van een synapsWaar de zenuwvezel van een neuron eindigt en aansluit op de volgende zenuwcel, bevindt zich eensmalle tussenruimte; het geheel noemt men synaps. De impuls zorgt ervoor dat uit de kleine blaasjes aanhet uiteinde van de zenuwvezel een stof vrijkomt (transmitterstof), die de volgende cel prikkelt enwaardoor een nieuwe impuls ontstaat.Bouw van een zenuwZenuwen worden beknopt omschreven als gebundelde zenuwvezels van verschillende zenuwcellen. Menmaakt het onderscheid tussen gevoels- of sensibele zenuwen en bewegings- of motorische zenuwen.10.3.2 De bouw van het zenuwstelsel wordt functioneel behandeld. Men beperkt zich tot de belangrijksteanatomische structuren en zorgt voor aangepast aanschouwelijk materiaal (o.a. model, dia's, film, cdrom).Men wijst op de anatomische indeling van het zenuwstelsel (in centraal en perifeer zenuwstelsel)en de functionele indeling (in animaal en autonoom zenuwstelsel).Centraal zenuwstelselVan het centraal zenuwstelsel bespreekt men alleen de grote hersenen, de kleine hersenen, hetverlengde merg en het ruggenmerg. Men relateert elk deel met zijn taak en preciseert iedere keer deligging van de witte en van de grijze stof. In de grote hersenen worden zeker de motorische, desensorische en de associatie- of herinneringsvelden gelokaliseerd. Men wijst er tevens op dat dehypothalamus nauw betrokken is bij de afscheiding van hormonen door de hypofyse, en dat daardoorzenuwstelsel en hormonaal stelsel samenwerken bij het tot stand komen van reacties op prikkels.Perifeer zenuwstelselHet is niet nodig de 12 paar hersenzenuwen en de 31 paar ruggenmergzenuwen stuk voor stuk tebehandelen. Men wijst er wel op dat ze een motorische en/of sensorische functie vervullen. De tiendehersenzenuw (zwervende zenuw) en de bekkenzenuw worden wegens hun belangrijke verbindingstaaktussen centraal en autonoom zenuwstelsel wel besproken.Animaal zenuwstelselMen verduidelijkt dat het animaal zenuwstelsel alle bewuste handelingen die aan de wil onderhevig zijncontroleert, en dat de centra in de hersenen en het ruggenmerg liggen.Autonoom zenuwstelselMen omschrijft het autonoom zenuwstelsel als dat deel van het zenuwstelsel dat alle onbewuste activiteitenin het lichaam controleert. De centra liggen niet alleen in de hersenen en het ruggenmerg maar ook inde grensstrengen en in de verspreide ganglia. Men maakt een onderscheid tussen het sympathisch enhet parasympatisch systeem en wijst erop dat beide systemen elkaar voortdurend tegengesteldbeïnvloeden. Om de werking van het autonoom zenuwstelsel te illustreren, en tevens de samenwerkingtussen zenuwstelsel en hormonaal stelsel bij de coördinatie van reacties op prikkels aan te tonen, behandeltmen bv. de regeling van de hartslag.10.4 Willekeurige bewegingen en reflexenWillekeurige bewegingAls gevolg van prikkels die hun oorsprong vinden binnen of buiten het lichaam kunnen willekeurige,bewuste bewegingen ontstaan die vanuit de motorische zone van de grote hersenen worden geregeld.Van hieruit vertrekken impulsen naar alle skeletspieren. Er wordt op gewezen dat ook uit vrije wil,onafhankelijk van in- of uitwendige prikkels, impulsen vanuit de hersenschors naar skeletspieren kunnengestuurd worden.ReflexEen reflex wordt omschreven als een onwillekeurige beweging, die ontstaat als gevolg van een reactie opeen prikkel; hierbij doorloopt de impuls alleen een zogenaamde reflexboog. Een reflex kan bewust(kniepeesreflex) of onbewust (knippen met de oogleden) optreden; hij kan aangeboren ofongeconditioneerd (pupilreflex) en aangeleerd of geconditioneerd (zwemmen, fietsen) zijn.
KSO/TSO– 2de graad – opties met het majorpakket 50AV Natuurwetenschappen: 1ste leerjaar: 2 lestijden/week, 2de leerjaar: 2 lestijden/week10.5 Weg van een impuls bij willekeurige bewegingen en bij reflexenWeg van een impuls bij willekeurige bewegingenMen verduidelijkt op een schema het verloop van de impulsen: zintuig ∏ gevoelszenuw ∏ opstijgendebaan in het ruggenmerg ∏ motorisch veld in de hersenschors ∏ afdalende baan in het ruggenmerg ∏bewegingszenuw ∏ skeletspier. Men benadrukt dat de rechter hersenhelft in verbinding staat met delinkerhelft van het lichaam.Weg van een impuls bij reflexenMen verduidelijkt eerst het ontstaan van een onbewuste reflex, door de reflexboog in zijn eenvoudigstevorm schematisch voor te stellen: prikkel ∏ impuls ∏ gevoelszenuw in het perifeer zenuwstelsel ∏schakelzenuw in het ruggenmerg of in de hersenen ∏ bewegingszenuwcel in het perifeer zenuwstelsel ∏reflex.Na de bespreking van de weg, gevolgd door een impuls bij een onbewuste reflex, breidt men het schemauit om de impulsgeleiding bij bewuste reflexen te verklaren.10.6 Relaties tussen het zenuwstelsel en het hormonaal stelselDoor te wijzen op de anatomische samenhang tussen hypofyse, hypothalamus en het omringendehersenweefsel verduidelijkt men de mogelijkheid tot samenwerking tussen het zenuwen hormonaalstelsel. Als voorbeelden van dergelijke relaties kunnen o.a. de adrenalinestoot bij schrikreactie, hetverband tussen borstvoeding en prolactineproductie door de hypofyse en de regeling van bloeddruk enhartritme aan bod komen.10.7 Gezondheidszorg voor zenuwstelsel en zintuigenMogelijke onderwerpen zijn het vermijden van overbelasting van het zenuwstelsel door psychischespanning, door overdreven werk of door te weinig slaap. Schade veroorzaakt door stress en het gebruikvan drugs (o.a. tranquillizers en stimulantia) kunnen behandeld worden.Gevolgen van een lichte of zware hersenschudding, oorzaken van een beroerte (hersenbloeding,trombose, embolie) en hersenvliesontsteking als voorbeeld van infectie van het zenuwstelsel kunnen tersprake komen.Afhankelijk van het besproken zintuig worden enkele specifieke hygiënische voorschriften voor hetgezichts-, gehoor- of evenwichtsorgaan behandeld. Zo kan men aandacht besteden aan de noodzaakvan persoonlijke beschermingsmaatregelen (bv. dragen van een veiligheids- of leesbril), en vancollectieve beschermingsmaatregelen (bv. afzuiging voor stof, goede verlichting). In verband met het oorkan de bespreking van de gevolgen van een te langdurige blootstelling aan te sterke geluiden, motiverentot een aangepast gedrag om eigen gehoorbeschadiging en die van anderen te voorkomen. Gevolgenvan overprikkeling van het evenwichtszintuig (zee- en ruimteziekte) en hygiëne van het uitwendig oorkunnen besproken worden.
Page 1 and 2: SECUNDAIR ONDERWIJSOnderwijsvorm:KS
Page 3 and 4: KSO/TSO - 2de graad - opties met he
Page 40 and 41: KSO/TSO- 2de graad - opties met het
Page 68: KSO/TSO- 2de graad - opties met het

2004/012 - GO! onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?