Thema nr 2 2024 - Instondo

ema Th
10
2-24
Financiering
ema Thema Thema
= meer geld’. In dit geval zit de ervaren perverse prikkel dus
niet zozeer in het bekostigingsmodel, maar bij de mens zelf.
Lege pagina
Hoe moet het dan wel met de toekomst van de universitaire
sector in Nederland en de discussies over een toekomstbestendige
en duurzame bekostiging? De sector is daarmee
drukdoende, mede aan de hand van de toekomstverkenning
van OCW en het rapport-Sterken. Wat ons betreft begint het
met de essentiëlere vragen van het universitaire bestaan:
waarom bestaat deze specifieke universiteit, wat is ons
profiel, redenerend vanuit de eigen kracht, en waar is vraag
naar vanuit de samenleving en individuele (aankomende)
studenten?
Dat is niet niets. Dit vraagt bijna een ‘legepaginabenadering’,
waarbij we opnieuw nadenken over essentiële zaken
zoals instellingsprofiel, facultaire en wetenschappelijke
focusgebieden en samenwerking binnen en buiten Nederland,
en inhoudelijke keuzes maken over de vraag welke
opleidingen we aanbieden en in welke omvang. Hoeveel
afgestudeerde studenten heeft Nederland nodig in bepaalde
sectoren, zoals rechten, economie en psychologie, wat is
het onderscheidende vermogen van die sectoren en welke
verschillende invalshoeken hebben dezelfde opleidingen bij
verschillende universiteiten?
Daarna komt de vraag wat er nodig is om dat toereikend te
kunnen financieren. Natuurlijk zijn financiële doorrekeningen
en modellen belangrijk in discussies, maar wanneer
deze fundamentelere discussies in de weg zitten is er sprake
van een disbalans. Willen we de universiteiten organiseren
op basis van het beschikbare budget, of nadenken over de
vraag wat ze wezenlijk willen zijn en wat er nodig is om
daar te komen?
Ruimte voor profilering
In de afgelopen jaren hebben wij gezien hoe bestuurlijke
discussies verzandden (of dreigden te verzanden)
in gesprekken over verdeelprincipes en de werking van
financiële modellen. Dat is in zichzelf niet vreemd voor een
sector waarin sprake is van structurele onderfinanciering en
waarin de marges dusdanig smal zijn geworden dat deze de
bestuurlijke ruimte voor samenwerking bepalen.
Een universiteitsbestuurder zal de keuzes moeten maken
voor een inspirerende koers van de universiteit. Wij kennen
veel bestuurders die dit willen, maar die zich door de financiële
situatie in de sector tegelijkertijd beperkt zien in hun
bewegingsvrijheid. Discussies over technische uitwerkingen
overschaduwen dan al snel principiëlere discussies over de
toekomst van onze universiteiten. Het gaat helpen wanneer
bestuurders op instellingsniveau niet langer hoeven te anticiperen
op de vraag of de sector als geheel wel blijft groeien.
Dit geeft ruimte voor het centraal stellen van de eigen focus
en strategische keuzes, en geeft meer rust door een betere
voorspelbaarheid van de financiering. Dit vraagt om een
adequate bekostiging, die past bij de verwevenheid tussen
onderwijs en onderzoek en die ruimte geeft voor profilering
en ambities.
ma Thema Thema
Door deze ademruimte kunnen discussies weer echt gaan
over wat er nodig is voor ons land, voor de wetenschap en
voor de studenten aan de universiteiten. Een toereikende
bekostiging volgt dan logischerwijze op de inhoudelijke
keuzes. Onze wetenschap scoort internationaal goed in kwaliteit,
samenwerking en profilering. Maar de druk daarop
is groot. De wetenschap én ons land zijn zeer gediend
met het rustiger vaarwater van een stabiele en toereikende
bekostiging.
ma Thema Thema T
Wesley Boer
is beleidsadviseur Financiën bij Universiteiten van Nederland en
student aan de opleiding Certified Public Controller (CPC) van
de Vrije Universiteit Amsterdam
Boudewijn Peters
is domeinleider Financiën bij Universiteiten van Nederland
a Thema Thema T
Dit artikel is op persoonlijke titel geschreven. Wij danken Agnes
Muskens (vicevoorzitter college van bestuur Radboud Universiteit),
Erik Boels (directeur Finance & Control, Universiteit van
Amsterdam), Twan Wessels (adviseur bekostiging, Universiteit
Maastricht) en Remco Smulders (bestuurssecretaris Universiteiten
van Nederland) voor het meelezen van dit artikel, hun
kritische reflecties en waardevolle suggesties.
a Thema Thema T
Literatuur
a Thema Thema Th
Daems, A. (1990). ‘Non-market failures’: Imperfecties in de budgetsector. Tilburg: Tilburg
University, Faculteit der Economische Wetenschappen.
Groot, T. & Helden, G. van (2017). Financieel management van non-profit organisaties
(zevende, herziene druk). Groningen/Houten: Noordhoff Uitgevers.
Jongbloed, B. & Salerno, C. (2003). De bekostiging van het universitaire onderwijs en
onderzoek in Nederland: Modellen, thema’s en trends. Enschede: Center for Higher
Education Policy Studies, Universiteit Twente. www.awti.nl/binaries/awti/documenten/
publicaties/2003/12/1/de-bekostiging-van-het-universitaire-onderwijs-en-onderzoek-innederland-modellen-themas-en-trends/werkdoc-bekostiging-universitair-
onderwijs-onderzoek-nederland.pdf
OCW (2023a). Kamerbrief Bekostiging en bekostigingsvarianten hoger onderwijs,
a Thema Thema Th
19 december 2023. Den Haag: ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
www.tweedekamer.nl/downloads/document?id=2023D50384
OCW (2023b). Verdiepende analyse bij Kamerbrief bekostiging en bekostigingsvarianten
hoger onderwijs, 19 december 2023. Den Haag: ministerie van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschap. www.tweedekamer.nl/downloads/document?id=2023D50385
Rijksoverheid (2024). Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek.
wetten.overheid.nl/BWBR0005682/2024-01-01
Smout, B. (2023). ‘Wim van de Donk: ‘De perverse prikkel is het echte probleem, niet de
internationalisering’’. Univers magazine. universonline.nl/nieuws/2023/09/04/wim-
van-de-donk-de-perverse-prikkel-is-het-echte-probleem-niet-de-internationalisering/
Thema Thema The
Van Dale (2024). www.vandale.nl/gratis-woordenboek/nederlands/betekenis/pervers
Visser, S., Moons, S. & Steemers, R. (2021). Toereikendheid, doelmatigheid en
kostentoerekening in het mbo, hbo en wo&o. Strategy&, PricewaterhouseCoopers.
Warczak Jr., P. (2021). The Cobra Effect: Kisor, Roberts, and the Law of Unintented
Consequences. Akron Law Review.