Thema nr 2 2024 - Instondo

Thema Thema
Thema Thema Them
hema Thema Them
in het progressieve denken deze
dimensie zeer centraal staat.
Hij betoogt dat met de intentie
van het bevorderen van gelijke
kansen, deze verworden zijn tot
een soort gelijkheidsdenken dat
juist leidt tot een verlaging van
de kwaliteit van het onderwijs
(denk aan lage verwachtingen,
diploma-inflatie, uniform
onderwijsaanbod). Hij spreekt
dus liever over eerlijke kansen
dan over gelijke kansen, want
‘gelijke kansen op middelmatig
onderwijs zijn geen gelijke
kansen’. Gelijke kansen kunnen
leiden tot sociale mobiliteit
als gevolg van meritocratie.
Ook hier is een goed begrip van
de term op zijn plaats; het mag
niet zo zijn dat we het uitblijven
van sociale mobiliteit als falen
van het individu interpreteren.
Tevens is het van belang
niet de ogen te sluiten voor de
consequentie van de zeer succesvolle
sociale mobiliteit van
de middenklasse, die op een
andere plaats in de samenleving
de sociale ongelijkheid heeft
vergroot. Ook hier is het dus
beter te spreken over het eerlijk
bevorderen van gelijke kansen
en daar beleidskeuzes op af
te stemmen.
Bijvoorbeeld door kritisch na
te denken over de grenzen van
verdere scholarisatie in onze
samenleving vanwege de negatieve
gevolgen van de massificatie
van het hoger onderwijs.
Van Damme verkent deze grenzen
door bijvoorbeeld te zoeken
naar wegen die het leven lang
ontwikkelen van alle mensen
stimuleert buiten of naast de
gestandaardiseerde, eenzijdige
weg van een diploma van
een hogeronderwijsinstelling.
Het boek Emancipatie, excellentie
en eerlijke kansen is een
kundige reflectie op de rol die
het onderwijs in de samenleving
speelt en geeft ook richting
voor welke rol het (opnieuw)
zou kunnen spelen. Vanwege
de aard van het boek heeft de
auteur bewust gekozen voor
een beperkt aantal literatuurreferenties.
Toch verwijst hij
vaak naar bronnen wanneer
hij zaken als feiten aandraagt.
Dit geeft het boek een stevig
fundament en een mogelijkheid
voor verdere verdieping.
De inleiding geeft een overzicht
van rode draden die door
de hoofdstukken heen lopen.
Dit wekt tegelijkertijd de suggestie
dat deze elementen los
van elkaar te bespreken zijn,
terwijl ze elkaar systemisch
gezien juist beïnvloeden en
sterk met elkaar samenhangen.
Hoewel dus ook Van Damme
de neiging tot opknippen en
ordenen niet kon onderdrukken,
geeft hij doorheen het
boek juist blijk van een zeer
sterk vermogen tot systeemdenken.
De intenties van
beleidskeuzes zijn zonder uitzondering
goed, maar wanneer
je met een systeembril naar het
onderwijs kijkt, zie je dat ze
toch nog best vaak contraproductief
uitpakken. Dat weet
Van Damme goed duidelijk te
maken met zijn onderbouwde
reflecties.
Van Damme gaat mogelijk wel
iets te kort door de bocht als
Dat af en toe een
schop tegen een
hema Thema Them
heilig huisje nodig is,
is prettig verfrissend
hema Thema Them
hij de negatieve impact van een
aantal onderwijsvernieuwingen,
zoals constructivisme en
ervaringsleren, op de kwaliteit
van onderwijs over één kam
scheert. Hier zou een meer
systemische blik ook op zijn
plek zijn. Niet om de impact
op de kwaliteit van het onderwijs
te betwisten, maar wel de
oorzaak ervan. Het vernieuwingsidee
kan zeker slecht of
goed zijn, maar ook hier geldt
dat sommige goede ideeën contraproductief
kunnen uitpakken
door een samenspel van systeem(f)actoren.
Dat in de zoektocht naar
nieuwe fundamenten af en
toe een schop tegen een heilig
huisje nodig is, lijkt haast
onvermijdelijk en is prettig verfrissend.
Hij stelt bijvoorbeeld
de (te) lange zomervakanties
aan de kaak. Ook benadrukt
hij, tegen de gangbare norm in,
het belang van het erkennen
van individuele verschillen in
intelligentie. Als we het onderwijs
opnieuw de motor van de
sociale vooruitgang willen laten
zijn, zullen we in de spiegel
moeten kijken om de kwaliteit
van het onderwijs te kunnen
verbeteren. Voor eenieder die
invloed wil en kan uitoefenen
op onderwijskwaliteit, geeft dit
boek richting voor toekomstige
(beleids)keuzes.
ema Thema Thema
Lydia Schaap
is senior onderzoeker aan het
lectoraat Organiseren van
Verandering in Onderwijs van
de Hogeschool Utrecht, en lid van
de recensieredactie van Th&ma
ema Thema Thema
ma Thema Thema
ma Thema Thema T
65