Thema nr 2 2024 - Instondo

ema Th
Wat betekent PISA voor het
hoger onderwijs?
Van Damme
56
2-24
ema Thema Thema
ma Thema Thema
O
p 5 december 2023 werden de resultaten van
de PISA 2022-survey gepubliceerd. Omwille
van corona gebeurde de dataverzameling één
jaar later dan gepland. Zoals voor nog een
aantal andere westerse landen was het voor Vlaanderen en
Nederland een koude douche. De neerwaartse trend in de
leeruitkomsten van 15-jarigen die zich al een heel aantal
jaren manifesteerde, werd niet alleen bevestigd maar bleek
ook nog versterkt te zijn.
De impact van corona is evident een deel van de verklaring,
maar corona lijkt veeleer een versnelling van al
aanwezige trends te zijn dan een onafhankelijke factor.
Zowel aan de onder- als bovenkant van de distributie zet
de daling zich door en van een verkleining van de prestatiekloof
tussen hoog- en laagpresteerders is dus geen
sprake. Evenmin vermindert de kloof tussen leerlingen
met een rijke en met een kwetsbare sociaal-economische
en sociaal-culturele achtergrond. Onze onderwijssystemen
slagen er, ondanks een zeer behoorlijke financiering,
steeds minder in om elke jongere toe te rusten
met de noodzakelijke kennis, vaardigheden en culturele
bagage. Te veel jongeren verlaten functioneel ongeletterd
het onderwijs. Maar ook het aantal hoogpresteerders
kalft onrustbarend af. De talentenpool waarin het hoger
onderwijs kan vissen om zijn toekomstige generaties van
briljante studenten, jonge onderzoekers en toekomstige
professoren te rekruteren, wordt dus steeds kleiner.
De reacties vanuit de politiek en van de sectorverantwoordelijken
op de dramatische PISA-resultaten waren zeer
beheerst, als wilden ze het onderwijs niet nog meer in de
De talentenpool waarin
het hoger onderwijs
kan vissen wordt
steeds kleiner
hoek duwen. Het lijkt erop dat mensen vinden dat ze in
tijden van lerarentekort slecht nieuws moeten toedekken
om de aantrekkelijkheid van de sector niet verder onderuit
te halen. Dat is begrijpelijk, maar het verzwakt ook de sense
of urgency om daadwerkelijk iets aan de onderwijskwaliteit
te doen. Er zijn schuchtere maar hoopvolle bewegingen
bezig om nefaste onderwijsvernieuwingen terug te
draaien, om kennis opnieuw de centrale plaats in het curriculum
te geven die ze verdient, om sterker in te zetten op
effectieve instructie en dergelijke meer, maar die hebben
nog niet de reikwijdte gekregen die resultaten laat zien op
systeemniveau. Het ontbreekt momenteel aan leiderschap
om de onderwijstanker duidelijk en consequent in een
andere richting te bewegen.
ma Thema Thema T
a Thema Thema T
Deze ontwikkelingen in het basis- en voortgezet onderwijs
zouden het hoger onderwijs moeten verontrusten, maar
daar is vooralsnog weinig van te merken. Ook daar doen
de politieke en sectorverantwoordelijken en de instellingen
er het zwijgen toe, althans in de publieke ruimte.
Dat het ene niveau het andere zou terechtwijzen past niet
in de consensuele cultuur in onderwijsland. Dat belet niet
dat de spanningen onderhuids toenemen. Zo hoorde ik
onlangs van een oplopende discussie in een curriculumcommissie
in Vlaanderen, waar vertegenwoordigers van
het hoger onderwijs bij een nieuwe schrapping van een
eindterm opwierpen dat die studenten het zeer moeilijk
zouden krijgen in het hoger onderwijs. Van de collega’s uit
het secundair onderwijs kregen ze te horen dat die zich
daar niets van aantrokken en dat het hoger onderwijs dat
dan maar zelf zou moeten zien op te lossen.
a Thema Thema T
a Thema Thema Th
Daar lijkt het inderdaad op uit te draaien: dat het hoger
onderwijs aan het eind van de onderwijsketen zelf maar
alle tekortkomingen van de voorafgaande fasen moet zien
op te lossen. En eigenlijk is dat precies wat het hoger
onderwijs al een hele tijd doet. Instellingen en docenten
in het hoger onderwijs plooien zich dubbel om tekorten
in aanvangskennis en startcompetenties zo snel mogelijk
bij te spijkeren en toch de kwaliteit aan de eindmeet hoog
te houden. Dat veronderstelt dus investeringen in tijd,
energie en efficiëntie in het onderwijsproces, maar leidt
ook tot onaanvaardbaar hoge werkdruk en belasting op het
hele systeem. En dit terwijl de financiering van het hoger
onderwijs ondermaats is (terwijl die van het secundaire
niveau zeer gul is), de massificatie van het hoger onderwijs
verder voortschrijdt (hetgeen op zich al bijkomende
a Thema Thema Th
Thema Thema The