Thema nr 2 2024 - Instondo

ema Th
ema Thema Thema
ma Thema Thema
64
Kundige
reflectie op
de rol van
onderwijs
Dirk Van Damme:
Emancipatie, excellentie
en eerlijke kansen. Een
progressieve visie op
onderwijs
ASP, Brussel.
ISBN 9789461175120;
276 blz. € 22,50 (paperback)/
€ 17,00 (e-book)
n een uitgebreide
I
inleiding op en
verzameling van
zeventien eerder
gepubliceerde (en deels herschreven)
essays en columns
gaat Dirk Van Damme op zoek
naar de fundamenten van een
nieuwe progressieve visie op
onderwijs om richting te geven
aan goed onderwijsbeleid.
Reflecterend op uitgangspunten
en beleidskeuzes die we
vroeger als progressief zouden
hebben bestempeld, onderzoekt
Van Damme wat daarvan over
is, wat zou moeten worden
behouden of juist worden
aangepast. In deze reflectie
verweeft hij ook de tegenbewegingen
van voormalig progressief
onderwijs. Van Damme
spreekt over het onderwijs
in Nederland en Vlaanderen,
maar plaatst deze ontwikkelingen
in een breder historisch
en internationaal perspectief.
In de inleiding destilleert hij
vijf rode draden uit de essays
en columns: sociale vooruitgang,
verheffing & emancipatie,
excellentie, de sociale dimensie
(gelijke kansen, meritocratie en
middenklasse) en de grenzen
van scholarisatie.
Onderwijs heeft in de geschiedenis
voor sociale vooruitgang
gezorgd door middel van
geletterdheid en derhalve
kennisontwikkeling. Ook de
niet-cognitieve opbrengsten
van onderwijs zorgen voor
sociale vooruitgang. Deze drijvende
kracht van onderwijs
lijkt echter gestokt en ook is
de vraag of de koers nog klopt.
De verandercapaciteit van het
onderwijs is hierin cruciaal.
Helaas leidt niet elke innovatie
tot kwalitatief goed onderwijs.
Een belangrijke voorwaarde
is volgens Van Damme de
pedagogische basiswaarde
verheffing.
ma Thema Thema T
Waar verheffing en emancipatie
lang het doel waren, zijn deze
waarden in diskrediet geraakt
door het neoliberalisme en
individualistische vrijheidsidealen.
Het gevolg was een
sterk gevoeld relativisme in het
denken over onderwijs (functioneel
en lagere verwachtingen)
en een sterke beweging naar
competentie-, ervaringsgericht
en zelfontdekkend leren.
Beide veroorzaken volgens Van
Damme een kwaliteitserosie en
resulteren derhalve in gemiste
kansen voor de emancipatie van
individu en gemeenschap.
a Thema Thema T
a Thema Thema T
Of onderwijs in staat is sociale
vooruitgang te stimuleren,
is volgens Van Damme dus
afhankelijk van de kwaliteit van
het onderwijs. Deze is echter
tanende. Met de afnemende
kwaliteit van het onderwijs lijkt
de weerzin tegen het woord
excellentie juist toegenomen.
In het discours lijkt excellentie
gelijkgesteld aan exclusief
onderwijs en dus aan ongelijke
kansen, terwijl Van Damme
betoogt dat juist excellent
onderwijs de onderwijskansen
van achtergestelde en kwetsbare
leerlingen vergroot.
a Thema Thema Th
a Thema Thema Th
Thema Thema The
Van Damme besteedt in zijn
columns en essays veel aandacht
aan het reflecteren op de sociale
dimensie van onderwijs, omdat