Thema nr 2 2024 - Instondo

ema Th
14
2-24
Financiering
ema Thema Thema
het hoger onderwijs is zeldzaam. Het onafhankelijk onderzoeken
van het eigen nest blijft duidelijk een uitdaging.
Op dit moment zien we enkele voorzichtige tekenen
van een nieuwe schaalvergroting in het hoger onderwijs
(Maenhout, 2023). Vlaamse hogescholen maakten afgelopen
jaar nieuwe strategische samenwerkingen bekend. Helaas
zijn die niet ingegeven door inhoudelijke of geografische
complementariteit, wel door ideologische verwantschap.
Helaas worden die niet in alle transparantie voorbereid, wel
in beperkte kring en in de coulissen van de politiek en de
levensbeschouwelijke zuilen.
Die levensbeschouwelijke verschillen zien rectoren en hogeschooldirecteuren
niet als een molensteen rond de nek van
de betaalbaarheid en kwaliteit van het onderwijs, maar als
een troef tegen de ‘eenheidsworst’ (Gillis, 2021). Kleine succesverhalen
van instellingen die de verzuiling overstijgen,
zoals eenmaking van de drie Antwerpse universiteiten, zijn
helaas reeds twee decennia oud (Coussement, 2020).
Professor Gobelijn
In deze competitieve logica past het hardnekkig vasthouden
aan een zo groot mogelijk aanbod aan opleidingen. Onze
hogescholen en universiteiten zijn, net als professor Gobelijn
4 , in alles gespecialiseerd. De instellingen in Nederland
zijn vaker gespecialiseerd in specifieke domeinen. Geneeskunde
en rechten kunnen studenten aan alle vijf de universiteiten
volgen. Je kunt in Vlaanderen op twaalf plaatsen
Vroedkunde studeren, op 22 plaatsen Accounting Administration
en er zitten amper vierhonderd studenten verspreid
over twaalf opleidingen Internet of Things. In steden als
Antwerpen en Gent kun je tussen twee hogescholen kiezen
om sociaal werk of onderwijs te studeren.
Deze absurde situatie is ook de OESO niet ontgaan: ‘The
comparatively small size of Flanders and its good transport
network additionally means that the catchment areas of
different university colleges overlap. The competition is
also driven by the similarity of the core programme offering
in many university colleges and the relatively stable
Instellingen springen
vaak op hypes van het
moment, zoals personal
trainer of B&B-uitbater
cohort of young people of traditional student age in Flanders.
While institutions certainly have distinctive profiles
and specialisms, large programmes in business, social
work, education, nursing and healthcare, are provided in
multiple university colleges, sometimes in the same city’
(OESO, 2021).
De combinatie van de ongebreidelde programmatie van
vergelijkbare opleidingen in nauwe geografische nabijheid
én de afwezigheid van inschrijvingslimieten door het open
toegangssysteem is vrij uniek in de wereld en is op termijn
niet houdbaar. De OESO pleit dan ook voor een grotere
institutionele specialisatie (OESO, 2021).
ma Thema Thema
ma Thema Thema T
Nieuwe opleidingen worden nog te vaak onoordeelkundig
gelanceerd. Hier dragen ook het werkveld en de sectororganisaties
een verantwoordelijkheid, die gedreven door
de verkeerde redenen (prestige, illusie van uniciteit, stakeholdermanagement
et cetera) een eigen opleiding wensen.
Beroepskwalificaties 5 zijn vaak zeer concreet (dus weinig
future-proof) en vaak geschreven met een concrete functie in
een concrete organisatie voor ogen (dus te veel gericht op
een niche). Beroepskwalificaties verouderen soms zeer snel
en het ontwikkelen van een nieuwe opleiding duurt algauw
enkele jaren (reken op minstens vijf jaar voordat de eerste
bachelorstudent afstudeert).
Hogeronderwijsinstellingen beschikken niet steeds over de
resources om een volwaardige macrodoelmatigheid van een
potentiële opleiding te berekenen en springen vaak op de
hypes van het moment, zoals AI, personal trainer, microbrouwerij,
B&B-uitbater et cetera.
In 2019 stortten bijna alle hogescholen zich op de trend
van Internet of Things. Op dit moment wordt de graduaatsopleiding
op twaalf locaties ingericht met een totaal van
zo’n vierhonderd studenten. Niet dat deze technologie gedateerd
is, maar ze is intussen volledig geïntegreerd in alle
aspecten van de ruime technologische industrie (medische
technologie, domotica, auto-industrie et cetera). De opleiding
was dus op enkele jaren tijd end-of-life geworden. Hetzelfde
zou wel eens het geval kunnen zijn met de huidige
hype rond AI.
a Thema Thema T
a Thema Thema T
a Thema Thema Th
Vinger op de wonde
a Thema Thema Th
Het rapport-Soete (2008), opgenomen in het Vlaamse
regeerakkoord, was een eerste stap om het opleidingsaanbod
te rationaliseren. Daarin stond onder meer de norm
van 115 voltijdse studenten om de levensvatbaarheid van
een bacheloropleiding te bepalen. Opvallend waren wel de
zeven uitzonderingen die het rapport formuleerde om af
te wijken op de norm. Zo waren alle opleidingen die een
levensbeschouwelijke dimensie hadden, zoals alle zorg- en
onderwijsopleidingen, vrijgesteld van enige rationalisering.
Voorlopig blijft de ‘Soete-norm’ een dode letter. Het Voorsprongfonds
6 was een andere schuchtere aanzet tot een
strategischer opleidingsportfolio in Vlaanderen, maar door
Thema Thema The