Thema nr 2 2024 - Instondo

Thema Thema
Het markteconomische competitiemodel en de maximale autonomie van het Vlaamse hoger onderwijs hebben geleid
tot een kosteninefficiënt, versnipperd opleidingsaanbod. Blijven we krampachtig vasthouden aan een voorbijgestreefde
visie op de ‘vrijheid van onderwijs’, of werken we aan kwaliteit, efficiëntie en betaalbaarheid?
De olifant in de kamer is een heilige koe
Hoe laisser-faire nodeloos veel geld kost
Jan Van Hee
n de hele discussie over de kwaliteit en de financiering
van het (hoger) onderwijs in Vlaanderen loopt
I
een olifant doorheen een heilig huisje. Met het
argument dat onderlinge concurrentie de onderwijskwaliteit
zou verbeteren, wordt de maximale
en ideologisch geïnspireerde autonomie van onze Vlaamse
hogescholen en universiteiten nooit in vraag gesteld. Helaas
gaat dat argument maar deels op als je de gebrekkige
performantie van het Vlaamse onderwijssysteem bekijkt.
Deze vrijheid zorgt immers voor een versnippering van
het aanbod, een toenemende complexiteit in de onderwijsorganisatie,
een verbrokkeling van het aanwezige talent,
een weinig efficiënte inzet van de beschikbare middelen en
een gebrek aan centrale strategie op de programmering van
opleidingen.
Als veldwerker in zeer diverse rollen, met ettelijke jaren
op de teller in het hoger onderwijs, wil ik hier toch even
de knuppel in het hoenderhok gooien. Verwacht dus een
grote mate van ‘data- and guts informed’ (zelf)kritiek op het
Vlaamse hoger onderwijs. De keuze die voorligt is: blijven
we krampachtig vasthouden aan een compleet voorbijgestreefde
visie op de ‘vrijheid van onderwijs’, de heilige koe,
of werken we aan kwaliteit, efficiëntie, doelgerichte samenwerking
én betaalbaarheid?
Dalende financiering
De basisfinanciering, die niet meestijgt met de toename van
het aantal studenten, is een groot probleem. Sinds de invoering
van het financieringsdecreet in 2008 is de financiering
per student teruggevallen van 9580 naar 7460 euro per
jaar (Borremans, 2023). Zowel de Vlaamse Onderwijsraad
Financiering
Thema Thema Them
hema Thema Them
hema Thema Them
hema Thema Them
(VLOR, 2022) als de Organisatie voor Economische Samenwerking
en Ontwikkeling (OESO, 2021) maakt zich ernstig
zorgen over de financiële duurzaamheid. Sinds 2019, toen
de graduaatsopleidingen 1 bij de hogescholen inkantelden,
is dit financieringsmodel nog meer onder druk komen te
staan. Het betrof een aangroei van het studentenaantal met
zo’n 15 procent, die zeer beperkt gefinancierd wordt.
Terwijl deze opleidingen vaak toeleiden naar knelpuntberoepen
in onze samenleving (techniek, zorg, bedrijfskunde
et cetera) én vaker studenten aantrekken vanuit
kwetsbare milieus (39 procent is studiebeursgerechtigd
(Ahovoks, 2022)), en dus een intensievere begeleiding
nodig hebben, worden ze stiefmoederlijk behandeld.
In Zwitserland en Duitsland, landen die top zijn inzake
hoger beroepsonderwijs, zie je veel meer maatschappelijk
respect voor deze hogerberoepsopleidingen. Dit resulteert
in twee ontluisterende grafieken (zie Figuur 1 op de volgende
pagina).
ema Thema Thema
ema Thema Thema
Als veldwerker in zeer
ma Thema Thema
diverse rollen wil ik
hier toch even de knuppel
in het hoenderhok gooien
ma Thema Thema T
11