ulusal yenġlġk sġstemġnde hükümetlerġn rolü - Süleyman Demirel ...

65
kullanılamaz. Fakat fikrin, konunun veya prensibin somutlaĢtırılması özel mülkiyete
dahil edilebilir ve ancak bundan sonradır ki özel hakların konusu olabilir. 176
Geleneksel olarak ele aldığımızda edebi, sanatsal ve endüstriyel mülkiyet
hakları arasında bir ayrım mevcuttur. Genel olarak telif hakları ve patentler, bilimsel
ve teknolojik bilgi konusunda hakim durumda bulunmaktadır. Fakat bu iki kategori
sürpriz bir Ģekilde birbirine daha yakın bir konuma gelmeye baĢlamıĢtır. Ġlk baĢlarda
ayrı bir yapıya sahiptiler ve telif hakları edebi ve sanatsal mülkiyet haklarını,
patentler ise endüstriyel mülkiyet haklarını içermekteydi. Güzel ve yararlı olan sınır
ikisi arasında bir yerde mevcuttu. Fakat bilimsel ve teknolojik bilgideki geliĢmelerle
birlikte farklı olan bu haklar aynı amaca hizmet eder hale gelmiĢtir. Bu birleĢme hiç
Ģüphesiz telif haklarının yeni bir alanı keĢfetmesiyle ortaya çıkmıĢtır. O da bilgi
teknolojileri, kültür ve multimedya endüstrileri alanında sıkça kullanılıp firmaların
dünyasına giriĢ yapmasıdır. 177
Endüstriyel mülkiyet hakları patentleri, bitki türü koruma anlaĢmalarını,
endüstriyel tasarımı ve tümleĢik devre tasarımı gibi unsurları içermektedir. Patent ve
diğer haklar icatların tanımlama veya uygulama yoluyla gösterilmesi prensibine göre
verilmektedir. Bu sayede haklara entelektüel eriĢim garanti altına alınmıĢ ve ticari
amaçlı kullanım için hak sahibine bir aidiyet tesis edilmiĢ olur. Patent inovasyon
yapan kiĢiye yaptığı yenilik için geçici bir tekel olma imkanı sunar. Patent için
baĢvuru yapan teknik ayrıntıları açıklamak zorunda kalırken telif hakları için bunun
gibi bir durum söz konusu değildir. Telif hakkında ise patentin tersine, verilen hak
fikrin açıklamasını koruma altına almaktadır, yani fikrin açıkça ilan edilmesi
gerekmemektedir. Patentte bir yenilik, teknik olarak yeni bir aĢamaya geçilmesi
gerekirken, telif haklarında böyle bir durum gerekmemektedir, aĢılması gereken yeni
bir seviye söz konusu değildir. Endüstriyel mülkiyet hakları, endüstriyel mülkiyete
tam olarak uymasa da, ticari marka ve özel olarak verilen sözleĢmelere dayalı Ģartları
da içermektedir. 178
176 Dominic FORAY, Intellectual Property Rights in the Knowledge Economy, Economics of
Knowledge içinde, The MIT Press, Cambridge, Massachusetts, London, England, 2000, s. 131.
177 FORAY, a.g.e., s. 131.
178 FORAY, a.g.e., s. 131.