Türk Basınında Dış Habercilik - SETA

T Ü R K B A S I N I N D A D I Ş H A B E R C İ L İ Knesnesi haline getirilen bir iletişim pratiği ortaya çıktı. Bu pratiğe yön verenler,gittikçe büyüyen bir enformasyon pazarına da hükmeder hale geldiler. Bu süreç,giderek spesifikleşen yeni meslek alanlarının ortaya çıkmasına imkân tanıdı ve“alan gazeteciliği” kavramı gündeme geldi. Alan gazeteciliği bağlamında “dünyahaberciliği” ya da bir başka deyişle “dış politika haberciliği” en köklü ve geniş çaplımeslek alanlarından biri olarak ortaya çıktı.“Dünya haberciliği” ya da “dış politika haberciliği”, ulus-devletin ana öznesi olduğubir uluslararası ilişkiler sistemi içinde kendi meslekî gramerini ve kavramdağarcığını oluşturdu. Egemenlik, siyasi rejim, savaş, göç, afet vb. alanlardaki enformasyonakışı ile şekillenmeye başlayan bu alanın içine daha sonra diplomasihaberciliği de girmeye başladı. Özellikle 1980’lerin sonlarından itibaren hızlananküreselleşme süreciyle birlikte, “dünya haberciliği” yukarıdaki gibi “büyük meseleler”yanında gündelik hayata ilişkin “küçük konular”ı da bünyesine dâhil etmeyebaşladı. Bugün bütün dünyada, “dünya haberciliği” ile ilgili olarak yapılan birdizi araştırma, soruşturma ve tartışma ile karşı karşıya kalıyoruz. Küreselleşmesüreciyle birlikte, H. Marshall McLuhan’ın bundan 43 yıl önce söylediği gibi, “sır”ortadan kalkmakta, herkes herkesin haberine vâkıf olmaktadır. 3 Yurttaşın bizatihihabercinin yerine geçtiği tespiti doğruysa, habercinin özgünlüğü ve farkı neredeortaya çıkacaktır? Bunun yanında söz konusu sırsızlık haline rağmen, sahici/otantikbilginin habere ne kadar konu olduğu meselesi, bugün “dünya haberciliği”nin,bir diğer deyişle “dış politika haberciliği”nin en önemli kriz alanlarından biri olarakkarşımıza çıkmaktadır.Türkiye’de ise ülke toprakları dışından verilen haberlerde vatandaşın olay mahallineuzaklığı, medyanın sahip olduğu bilgi temerküzünün sorgulanması vedenetlenmesini, iç habere kıyasla daha zor hale getirmektedir. Kendisi de çoğuzaman ajans veya yabancı basın gibi ikincil kaynaklardan haberi alan ülke basınının,haber üzerinde ideolojik, ticari ve magazin boyutuyla ilgili inisiyatifler kullanması,dış habercilik alanında sorunlara yol açmaktadır. Bunlara Türk basınınbazı kesimlerinde yakın zamana kadar var olan, dünyanın Amerika ve Avrupadışındaki bölgelerine kayıtsızlık, özellikle Orta Doğu’ya yönelik zihinsel mesafeve genel bilgi eksikliği problemleri de eklenebilir. Oysa dış habercilik gibi uzmanlıkbilgisi, en basitinden lisan yeterliliği gerektiren bir alanın, jeostratejik konumuitibariyle daima dünya gündeminde bulunan Türkiye’de daha fazla ciddiyealınması beklenirdi. Bu bağlamda, örneğin, Körfez Savaşı, Kerkük krizi, Filistin,Lübnan çatışmaları gibi yakın coğrafyada cereyan eden sıcak olayların ele alınışbiçimi, Türk basınının son yıllarda dışişleri bürokrasisinde gözlemlenen hareketli3. Marshall McLuhan, Yaradanımız Medya: Medyanın Etkileri Üzerine Bir Keşif Yolculuğu, Çev. Ünsal Oskay(İstanbul: Merkez Kitaplar, 2005), s. 72.20