Türk Basınında Dış Habercilik - SETA

T Ü R K B A S I N I N I N D I Ş P O L İ T İ K A Y I G Ö R M E B İ Ç İ M İizledik; ama şimdi mesela el-Cezire var ve biz Irak Savaşı’nı tüm boyutlarıyla görebildik.”(Mülakat 11) Bir haber müdürü de yine el-Cezire’yi örnek göstererekTürk medyasının bölgemizde daha etkin olması gerektiğine işaret etmektedir:“Son yıllarda Türkiye’nin ve Türk dış politikasının ne kadar geliştiğini söylüyoruz;ama acaba kaç gazetenin veya TV kanalının bizim için çok önemli olan Şam’da,Tahran’da veya Bağdat’ta bürosu var? Çoğu gazetenin yavru vatan Kuzey Kıbrıs’tabile bürosu yok. Siz bu durumda haberi ne ölçüde kaynağından alabilirsiniz ki?El-Cezire’nin dünyanın farklı yerlerinde 50 civarında bürosu var ve 80 civarındaülkede de kontakları var. Bizdeki haberlerin çoğu, uluslararası haberse AP veyaReuters kaynaklıdır; ulusal haberse AA kaynaklıdır. Bu haberlerin çoğu copy-paste[kopyala-yapıştır] şeklindedir; çünkü böylesi, bir bölgeye muhabir göndermektençok daha ucuzdur.” (Mülakat 4) Bu denli ajans bağımlı olunmasını bir habermüdürü şu şekilde özetlemektedir: “O kadar ajans bağımlıyız ki AA birgün servisyapmasın bütün gazeteler dökülür. Özgün habercilik çok zayıf. Bağımsızlık Türkgazeteciliğinde yeterince gelişmemiştir. Muhabir sayımız ve kalitemizin iyileştirilmesilazım. Bunun için de ekonomik imkânların artması çok önemli.” (Mülakat19) Ancak AA’nın yapısını eleştiren katılımcılar da vardır: “AA’nın dışarıda bürolarıvar, bu iyi haber. Ama aynı AA’da hâlâ memur zihniyeti var, bu da kötü haber.Bizim profesyonel anlamda dünya standartlarında bir Türk ajansa ihtiyacımızvar. Biz çok fazla dış kaynaklı ajanslara bağımlıyız. Aradaki perspektif meselesiniunutmayalım. Ama tabii bunun dışında yeterli sayıda muhabirimizin olmadığınıda biliyoruz.” (Mülakat 16) Habere ulaşma yolları içinde ajansları fazlasıyla kullananTürk medyası esasen bu konuda tek değil; bilhassa ekonomik krizin etkisiyledünyanın birçok büyük gazete ve televizyonu da muhabir sayılarını azaltarak dahafazla ajans haberi kullanmaya başladılar. Ekonomik faktörler elbette son dereceönemli, ancak burada habere ve haberin kaynağına bakış açısı daha önemli olsagerek, zira ekonomik koşulları daha iyi iken/olduğunda Türk basını ajans haberlerinidaha mı az kullanmaktadır sorusu sorulmaktadır. Son bir not da basının habereulaşmasında resmî kurumların rolüne ilişkin olarak düşülmelidir; diplomasiyeyakın bir katılımcıya göre, “Haber kaynakları artırılmalı ve çeşitlendirilmeli. Resmîkaynaklar açık olmalı. Düzenli bilgilendirme önemli.” (Mülakat 40) Benzer bir“düzenli bilgilendirme” vurgusu da Washington’daki bir katılımcıdan gelmektedir(Mülakat 53): “Bilgilendirme çok temel bir unsurdur habercilikte, örneğin buradabasın mensupları düzenli olarak çeşitli resmî kurumlar tarafından bilgilendirilir.Artık gazetecinin çıkıp komplo teorileri uydurması inandırıcılığını yitirir.”Türk dış politikasının çeşitlendiği ve derinleştiği son yıllarda bu konuda ‘nasılbir sürecin içinden geçmekteyiz’ diye düşünüldüğünde yine diplomasiye yakınbir katılımcının sözleri dikkat çekmektedir: “Ajansların ciddi ağırlığı olduğunubiliyoruz, muhabirimiz az; bunu son dönemde TRT Türk biraz kırmaya çalışıyor.Aslında bu durumun arkasında da ideolojik bir mesele var: Bizim Batı’da temsil-93