Türk Basınında Dış Habercilik - SETA

T Ü R K B A S I N I N D A D I Ş H A B E R C İ L İ Ksadece maddi hatalar olmamasına dikkat ederiz. Eğer özel bir haberse özel kalmasınaçalışırız. Sansür literatürümüzde yok” (Mülakat 18). “Editoryal müdahaleolabilir, ama sansür asla.” (Mülakat 22)Basın mensuplarının özellikle çalıştıkları kurumu sahiplenici söylemleri ilginç vekısmen anlaşılabilir olmakla birlikte, sansür ve müdahale ile ilgili gerçeğin, yukarıdakitablodan biraz farklı olduğunu hissettiren katılımcılar da bulunmaktadır.Örneğin, genç dış habercilerden biri, sansürün kendi içinde derecelendiği birtarzdan ve “kırmızı çizgi” ile “görünmeyen kurallar”a ek olarak “gizli düzenlememantığı”ndan söz etmektedir: “Türk basınında ‘doğrudan sansür’ artık pek yok.Onun yerine düzeltmeler vardır; ya muhabirin gönderdiği haberi editör düzeltirya da haber müdürü doğrudan düzeltme yapar. Aslında hangi habere ne olacağınımuhabir de bilir, editör de. Çünkü bazen, mesela Ermeni meselesiyle ilgili, kritikhaberler çıkar ama her zaman olduğu gibi yazılamaz. Çünkü yanlış zamandır. Oyüzden her gazete, durduğu yere göre, muhabirlerin de editörlerin de bildiği, ‘gizlibir düzenleme mantığı’na sahiptir. Muhabir ve hatta masa başındaki adam onagöre seçer ve/veya yazar haberini…” (Mülakat 13)“Aslında hangi habere ne olacağını muhabir de bilir, editörde. Çünkü bazen, mesela Ermeni meselesiyle ilgili, kritikhaberler çıkar ama her zaman olduğu gibi yazılamaz. Çünküyanlış zamandır. O yüzden her gazete, durduğu yere göre,muhabirlerin de editörlerin de bildiği, ‘gizli bir düzenlememantığı’na sahiptir.”“Sansür yok, editoryal müdahale var” şeklinde özetlenebilecek ortak kanaatin yanında,kıdemli muhabir ve köşe yazarının şu sözleri, müdahalenin sadece teknikboyutla sınırlı kalmadığını göstermektedir: “Teknik müdahale mümkündür, çünkümaddi hata olmaması lazım haberinizde. Bazen siyasi mülahazalar sebebiylede bazı müdahaleler olabilir hemen her gazetede. Ticari ilişkiler sebebiyle debazı dönüşümler yapılabilir.” (Mülakat 22) Siyasi ve ticari bağlantıların doğrudandevreye girmesi veya gazeteciyi zorlamasına gerek kalmadan kendiliğindenişleyen bu dönüştürme mekanizması otosansürün varlığını güçlü biçimde vurgulamaktadır.Dış haberin muhtemel dönüşüm biçimleri hakkında yabancı kökenli,kıdemli gazetecinin verdiği bilgilerin ucu da otosansüre çıkmakta; buradahem bunun gerçekleşme alanları, hem de bilgi eksikliğinin neden olduğu “kendikendini sınırlama” işin içine girmektedir: “Dış haberin dönüşümü birkaç şekilde44