Türk Basınında Dış Habercilik - SETA

T Ü R K B A S I N I N D A D I Ş H A B E R C İ L İ Kgeri dönmektedir. Bu da bilgi ve uzmanlaşmanın görece daha az önem ifade ettiği,gündemin ise daha çatışmacı ve ideolojik olarak ilerlediği iç habercilikte, kaynakdenetim mekanizmalarının esnek yapısının da etkisiyle, mağduriyet yelpazesininbazen kaynaktan başlayıp muhabire ve hedef kitlenin bir kısmına kadar genişlemesineneden olmaktadır.1.5 DIŞ HABERIN DÖNÜŞÜMÜ: “BIRINCI SAYFAYAGIREBILMEK İÇIN EDITÖRÜN KIRPMASINA RAZIOLMAK”Gerçekliğe bağlı kalarak olayın kitleye aktarılması duyurma (işitsel-sözlü), bildirme(yazılı) ve gösterme (görsel) yoluyla mümkün olmaktadır. Ancak mesajıniletilmesi ya da olayın aktarılması sırasında başvurulan araçların ontolojik özellikleri,kitlenin iletiyi alımlama (reception) biçimi ve medya çalışanının öznel niteliklerigibi faktörler haberin yapısında, biçiminde ve sunumunda pek çok değişiklikmeydana getirmektedir. McLuhan’ın ifade etmiş olduğu gibi, bir bakımaaraç mesajın kendisidir. 18 Çoğu kez devletler ve ulus üstü ya da uluslararası aktörlerarasındaki ilişkilerin niteliğine etki edebilen dış haberler de, haberin temeliletişim sürecindeki doğal yolculuğu sırasında biçimsel; bazen de öznel ve süreçdışı etkenlerin devreye girmesiyle yapısal dönüşümlere uğrayabilmektedir. İlkimedyanın bilgiyi kitleye sunumu çerçevesinde normal kabul edilen forma ilişkindeğişiklikler iken; ikincisi, genellikle siyasi, ticari ya da sosyal ilişkilere bağlımüdahaleler sonucu gerçekleşen yapısal değişikliklerdir ve manipülasyon, sansür,otosansür gibi farklı başlıklar altında birer etik soruna dönüşebilmektedir.Doğrudan haberi yapan kimselerle yapılan görüşmelerde, daha çok dış haberinbiçimsel dönüşümüyle ilgili düşünceler ortaya çıkmaktadır. Ancak haberin doğaloluşum süreci içinde uğradığı biçimsel dönüşümü anlatırken, aslında yapısal dönüşümlerinvarlığına dair ipuçlarını da yakalamak bazen mümkün olmaktadır.Örneğin, “Bir kere bizde ‘görünmeyen kurallar’ vardır, ama bu sansür değildir. Sizçalıştığınız gazetenin görünmeyen kurallarını zaten bir süre sonra öğrenir ve onagöre haber yapmaya başlarsınız. Dolayısıyla yukarıdan bir müdahaleye pek de gerekkalmaz” diyen dış haberci, “Ama yine de bazen yukarıdan müdahale olmuyordeğil. Patron baskısı olabiliyor bazı durumlarda. Hâlbuki gazetecinin serbest çalışabilmesilazım” (Mülakat 9) şeklinde görüşlerini özetlemektedir. “Sansür denilenolaya” çalıştığı kurumda “hiç doğrudan rastlamadığı”nı vurgulayan bir başka katı-18. Marshall McLuhan, Understanding Media: The Extentions of Man, (Cambridge: MIT Press, 2001).42