PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

meviler ça ğında bol bol fışkıran Bedevi romanti ği, eski Bedevi ya şayışınaait hat ıranın canl ı tutulmas ına kuvvetle yard ım etmemi ş olsayd ı". Muhakkakki, eski Bedevi şiirinde ve eski Bedevi efsanelerinde putçulu ğun direktizleri, hayret edilecek derecede az ve zay ıft ılar; fakat herhalde izler daimavard ı ve Arabistanda, hala ya şamakta olan kabilelerin mahalli gelenekleri,baz ı eski alışkanl ıklar ı ve eski ayinlerin ta şla şmış kalınt ılarını muhafaza ediyorlardı. Bütün bunlar hadisçiler ve filologlar taraf ından gayretle topland ı,manaland ır ıldı ve böyleçe Arap Putçulu ğunun ara şt ır ılmas ı, önce filologve tefsirciler çal ışmas ı olarak do ğmu ş oldu. (Nyberg s. 348)Ba şka sebepler de yeni dinin, önceki anlay ış ve görü şlere ait hat ıralarıgeri itmesini ve reddetmesini kolayla ştırdı . Krehl, tahrik edici taassuptanbaşka, yaz ılı notlar ın teferruatl ı olmayışın ın da bu gayrete yard ım etmişolduğuna dikkati çekiyor. Elbette o zamana kadarki görü şlerin bast ırilışınında bir s ınırı vardı. "Mesela" bilimine çok de ğer verilen soy kay ıtlarınadokunulmuyordu; içlerindeki eski çok tanr ılı dini hat ırlatan i şaretler deherhalde anlams ız ve zarars ız telâkki edilmi ş olmal ıydı, aksi halde onlarmdayokedilmesi zorunlu say ılırd ı. Bununla birlikte bu soybilim listeleri, bizimilmimiz için, en az ından taur ıların isimleri ve onlara tapman ın yayılışıhakkında, en önemli kaynaklardan biridir. Burdan ba şka Araplar ın, şu veyabu ilahi varl ığa sayg ı ile ilgili olan, sayg ıyı ifade eden ve özellikle sayg ıyıbunlardan birisine hasreden isimleri takma al ışkanlıklar ı vard ı, mesela 'Abdal-' Uzzi1=` Uzza ilithesinin kölesi...Bu yolla, put isimlerinin pek çoklar ı veonlar sayesinde zay ıf da olsa, ibadet edildikleri bölgelere ait bir bilgi hat ırtırlarda kal ıyordu". (Krehl S. 2).Böylece Arap Putçulu ğunun ara ştırdmas ında canl ı bir gayret uyan ı-yordu. Büyük tarihi eser al-Magazi ve' s-Siyar (Peygamberin Sava şları veBiyografisi) in yazar ı 151 /768 yılında Abbasilerin II. halifesi al-Manşurunkendisini davet etti ği Bağdatta ölen Muhammed İbn İshak, Cahiliye Çağıile, Arap putçulu ğu ile uğra şanlar ın ve ondan kalan izleri arayanlar ın ilkiidi. Onun orijinal eseri kaybolmu ş görünüyor. Fakat `Abd al-Malik İbn Hişam(takriben 218 /833) Sira'sme onun büyük bir k ısmını kelime kelime aktarmıştı, onun içinde putlara ibadetle ilgili olarak okunacak baz ı şeylervardır. (bak: Wüstenfeld bask ısı). As-Suhayli al-Andulusi (öl. 581 H.) veAbu Zarr (öl. 770 H.) İbn Sira'sine yazd ıklar ı tefsirlerinde [as-Suhayli: ar-Ravi al-Unuf (Kahirede çok kereler bas ılmışt ır); Abu Zarr: Sarhas-Sira (ed. P. Brönnle, Kahire 1329)1, şurada burada ilmi yaz ılardan da ğınık olarak bulup ç ıkard ıklar ı, putlara tapma ile ilgili her çe şit teferruat ı naklettiler.17