turmu ş olmalarından almahlar.-Kar ş. Nöldeke: Die Ğ assan, Fürsten aus dem Hause Cafnas;Caussin 1,204,11 S. 228; Blau S. 569.106 Kar ş. P.K. S. 61,9 (38,17).107 Kar ş. P.K. 62,1 (38,18).108 Diwan des 'Alkama, ed. Ahlwardt 11,27; ed. Socin 1,27.109 Wellhausen S. 51 ve dev.; P.K. S. 59,3 ve dev.)Yakiit 111,911,17 ismi "Fulus" olarak yaz ıyor. Eamûs'ta Fils diye geçiyor. P.K. S.15, not 9, ve S. 59, not 1 e göre, Zaki yazmas ını n kenar ında iki çıkma vard ır. Birisine göre,al- İlazimi, ismi "Fuls" olarak yaz ıyormu ş; ikincisirıe göre İ bn İ shak diyorki: "Fils, Tayykabilesine ve T ay y' ın iki da ğı aras ında, S al m â ile A c a'aras ında onlara kom şu olanlar ın putuydu"(kar ş İ bn Hi ş am 56). Vezir Eas ı m diyorki: "Soybilimciler aras ında itimada layık olanlaronun "Fals" olduğunda birle şiyorlar". İbn Durayd'in Camhara' adl ı eserinde (111,38,b)şunlar var: "Al-Fils, Cahiliye ça ğında Tayy'e ait bir puttu. " İbn Habib şöyle söylüyor: "Al-Fuls, Necidde Tayy kabilesince tap ılnuş bir putun ismidir." (Kar ş. Krehl S. 16).110 Kar ş. P.K. 61,8 (38,15).111 Kar ş. E.d. Isl. IV, 675 sub Taiy (H.H. Braeu).Yemenli eski arap kavmidir. Tayy kabilesinden olana T al deniyor. A ğızları baz ı özelliklergösterir.Kar ş. Wüstenfeld S. 436.112 Kar ş. Wellhausen S. 33 ve dev.; S. 208. E.d. Isl. 111,20 s.v. (Fr. Buhl u. a.).Al-Lât, Allah kelimesinin di şisidir.Karş. notlar ımızdan 72,131,311.-Tabari'ye göre 1,1395,3, Abi) Sufyan, al-Lât veal-Uzza'y ı Uhud sava şına birlikte götürmü ştü.-Al-Lat'a pek çok şairler yemin ederler, misalolarak, Abi) Sa'd ( İbn Hi ş am, S. 567,7), Mutalammis (ed, Vollers S. 2,1), Avs b. Hasar(ed. Geyer S. 11,2), al-Ahtal (Kitâb al-Agani, VII, 173).Smith bu konuda şunlar ı söylüyor S. 56: "The Arabian Lât was worshipped by the Nabataeansas mother of the Gods, and must be identified fith the Virgin-Mother, whose worshipat Petra is described by Epiphanius....From the time of Herodotus downwards, al Lât wasworshipped in these regions side by side with a god, and the evidence of De Vogüe's inscriptionand that of Epiphanius agree in making Lât the mother and the God her son. Epiphaniusimplies that the Virgin-Mother was worshipped also at Elusa; and bere Jerome, in his life ofS. Hilarion, knows a temple of a goddess whom he calls Venus, and who was worshipped "obLuciferum", on account of her connection with the morning star."113 Kar ş. E.d. Isl. IV, 672 (H, Lammens).Mekkenin 75 mil güneydo ğusunda, Sarâtda ğlarında, 1650 m. yükseklikte bir şehirdir. Burckhardt (Voyages en Arabic, übers.Eyries) 1,110-113, T Lübnandan ayr ıldıktan beri kar şıla ştığı şehirlerin en güzeli olduğunuyazıyor. Şehir eskidenberi Mekkenin varl ıkl ı ailelerince sevilen yazl ıklardandır. Tâ'if,S akif kabilesinin merkeziydi. S akif halk ının kurnazl ıkları ve hileleri darb ımesel haline gelmiştir. Hicret ça ğında Tâ'if, Hicazda seçkin bir şehirdi. Halk ının seviyesi, bedevilerin veyerle şik halkın ortalama seviyesini a şmış olmalı .114 Bak. Yakfıt IV, 337,5: "Denildiğine göre, al-lât, beyaz, dörtkö şe bir kaya blokuidi." İ bn Hi ş am 871 de, al-Lât, kolyeler ve küpelerle süslüdür, diyor. -Ta'irde hala duranal-Lât kayas ını görmüş olan ingiliz seyyah James Hamilton kitab ında şöyle anlat ıyor:Sinai, the Hedj az and Sondan, London 1857, S. 150: "At aishort distance outside to theWest'a five-sided block of granite rising in a slant from the ground is pointed out as the idolof al-Lât. In its greatest length it measures abaut twelve feet and four feet and a half toits highest edge." Doughty, Travels in Arabia Deserta 11,517 ve dev. da T â'ifin tapt ığı, al-Uzza, al-Lât ve Hubal'i resimlerle gösteriyor.Kar ş. Philby, The Heart of Arabia 1,196.68
115 latta, yaluttu "ezmek, küçük parçalar halinde k ırmak", fatta "parçalara ay ırmakufalamak" ve sahaka "dövmek, ezmek" ile e ş anlaml ıdır.-Lane: latta's-savik = "bulgurubiraz su ile veya eritilmi ş tereya ğ ile veya baya ğı ya ğ ile ıslatmak ve kar ıştırmak". Al-Lât, ismini, yamnda, bulguru eritilmi ş tereya ğı ile karıştırarak ıslatmay ı adet edinmi ş bir a-damdan almıştır; adam al-Lâtt = "bulgur yap ıcı" diye adlandırılmış, sonra da put onun sebebiyleaynı ismi almıştırKarş. Yâkût IV, 336,21 ve dev. ve bak. Lane sub latta.116 Wellhausen, S. 29 u. ö, sâdin'i papaz, din adam ı diye çeviriyor; fakat "bekçi, bakıcı"diye çevirmek daha uygundur, çünkü arap putçulu ğu bir papaz s ınıfı tanımaz. Görevleriputu, beyti gözetmektir. Kar ş. Wellhausen S. 130. Kar ş. çıkış 33;1. Samuel 3.117 Kar ş. E.d. Isl. IV, 795 (H. Lammens). Sakif, 1“isi isimli, Sakif ünvanl ı biratadan gelmektedirler, kas ıtlı bir rivayet onu, Abraha'n ın Habe ş ordusunu Mekke yolunasüren Ab ıl Ri ğ âl'le ayn ı şahıs olarak gösterir. T â'ifliler gibi bunlar da kurnaz ve hileci tamıurlardı.Sakirlilerin as ıl oturduklar ı yer, T' a'if şehri ve çevresiydi.-Sakilliler, Allah ı,ar-rabb diye isimlendirdikleri gibi, al-Lât' ı da ar-rabba "ilâhe" diye isimlendirirlerdi.Kar ş. Wellhausen S. 218.)118 Lât mabedi Mekkedeki Kâbe gibi bir örtü ile örtülüydü.P.K. S. 16, not 3 e göre, al-Câbiz Kitâb al-Ilayavân' ında 7, S. 60 der ki: "Sakiflilerin,bekçisi olan bir tap ınaklar ı vard ı; bununla Kuray ş'i taklit ederlerdi."119 Bu, sahibini "Tanr ı vergisi" olarak tammlayan bir isimdir, Vahb al-Lât, ZaydManât ve ibranicede natan ile birle şik olan Yonatan, Mat aniyah isimleri ile YunancaTheodor, Isidor v.s. isimleri gibi.120 Yani kul (='abd), Lât' ın kulu.121 Sure 53,19.122 K a's ismine, yalnız eski şairlerde de ğil, kadın ismi olarak s ık s ık rastlanır. Bak. GuidisIndex zum Kitâb al-A ğ âni ve Index zu Taban'', Annalen.123 Kar ş P.K. S. 43,1 (27,16).-Kar ş. Diwan des Mutalammis, ed. Vollers, 11,1. Kar ş .E.d. Isl. IV, 717 s.v. Tarafa (Krenkow). Kar ş Mutalammis divammn Vollers' baskısı-= girişi; Brockelmann ve Rescher'in Mutalammis, Tarafa ve di ğer şairler hakkındakiedebiyat tarihleri.-"Mutalammis'in mektubu" atasözü haline gelmi ştir. Kar ş. WüstenfeldS. 326. Freytag, Arab. Prov. 1,721. Caussin 11,348.124 Buradaki (hû) zamiri de putla ilgilidir.125 Karş . İbn Hi ş âm 918.-Wüstenfeld, S. 304.126 Ilâhe ta şta bar ıııırdı. Karş . Ç ıkış 20,25 ve 26. Burada da ilâhm ta şın içinde oturdu ğudüşünülüyor ve bundan ötürü, onun önünde, insanlar ın çıplaklığının açılmaması için, taş yontularakmerdiven yap ılmayacaktır. Bak. G. Beer, Steinverehrung bei den Israeliten, S. 10.127 karş. Hakimler 6,31: "Baal'e siz mi yard ım edeceksiniz? Ona yard ım mı etmek istiyorsunuz?Fakat e ğer o Allahsa, mezbah ının yıkılmas ından ötürü kendisi için kendisi davaaçs ın."128 hadar, basit mastard ır ve "bo şa gitmi ş değersiz şey" demektir.129 bihâ Yâk ıit'ta da oldu ğu gibi IV, 338,2 lahâ okunacak olmalı .130 Avs b. Hacar XI, 2.131 Karş. Wellhausen S. 34 ve dev.; E.d. Isl. IV, 1157 s.v. (Fr. Buhl).al-A'azz' ın dişisidir (Allah ın 99 güzel isimlerinden birisinin); al-kubrâ'nın al-akbar'in di şisi oldu ğu gibi; anlam ı "en kudretli, en güçlü"dür. Kar ş. Yâk ılt 1,296;111,664,5; IV, 765 ve dev.; Ilassân b. Sâbit (ed. Hirschfeld XCI, 3).-Tabar" 1,1418: AbilSufyân (Uhud gününde al-Lât ve al-'Uzzâ'y ı birlikte getirmi şti): "al-`Uzztt bizim için,69
- Page 1:
ANKARA ÜNIVERSITESI İ L İ HIYAT
- Page 4 and 5:
IÇINDEKILERSayfaÖnsöz 5Kaynaklar
- Page 6 and 7:
KAYNAKLARIN LISTESI1. 'Abid b. al-A
- Page 8 and 9:
35 . Grether, Osk.: Name und Wort G
- Page 10 and 11:
KISALTMALARP. K. : Putlar Kitab ı
- Page 12 and 13: İbn al-Kalbe sonra, şöhretini ge
- Page 14 and 15: Levi della Vida, Leiden 1928 ba şl
- Page 16 and 17: Fakat, İbn İsbals'tan yakla şık
- Page 18 and 19: kendisine okuyor, ben de Muhammed b
- Page 20 and 21: TERCÜMEİbn al-KalbiPUTLAR K İTAB
- Page 22 and 23: Ba ğışlayan, Esirgeyen Allah ın
- Page 24 and 25: Sonra a ğır bir hastal ığa tutu
- Page 26 and 27: Hiçbir kabile Manat'a Avs ve Hazra
- Page 28 and 29: . 'Ukaba'nın. oğluna, "Taym al-La
- Page 30 and 31: 'Uzzıl'ınn bekçileri, Bant't S
- Page 32 and 33: Abâ'l-Munzir dedi ki: Kuray şlile
- Page 34 and 35: Ve onun istemedi ği şekilde 'Abd
- Page 36 and 37: Ta şlar ının ve putlar ının ya
- Page 38 and 39: Azd soyundan al-Wıris b. Ya şkur
- Page 40 and 41: Al- Faztiri 310 (Kuray ş uygunsuz
- Page 42 and 43: Abraha al-A şram, 334 Şan'ii'da 3
- Page 44 and 45: Abâ 'Ali al-'Anazi bize anlatt ı,
- Page 46 and 47: aylı diye and ırd ı. Annesi ona
- Page 48 and 49: şumun devesini b ırak!" "O art ı
- Page 50 and 51: "Zaki Kütüphanesinin" nüshas ın
- Page 52 and 53: 15 İ bn 'Ulayl öl. H. 290 - Bak.
- Page 54 and 55: 33 Vukûf, "durmak, mola vermek" de
- Page 56 and 57: mi XVIII, 220; Lane sub vocibus as-
- Page 58 and 59: Ya ğ ü ş u için kar ş. Yakilt
- Page 60 and 61: Iki haham bunun için Tubbâ'ya ş
- Page 64 and 65: sizin için de ğil!" diye ba ğır
- Page 66 and 67: 148 Lammens S. 81, not 4, rabb bayt
- Page 68 and 69: 179 Kar ş. Smith S. 133.Araplar, N
- Page 70 and 71: Zemzem, Ismail'in kuyusu diye de ad
- Page 72 and 73: 223 P.K. S. 32, not 1 e göre, as-
- Page 74 and 75: ınuel 23,6 da, Abiatar, Ahimelek'i
- Page 76 and 77: Al- ak ş ar' ın küçültme ismi
- Page 78 and 79: Ona ve Allaha hayvanlar ından ve m
- Page 80 and 81: 339 Kar ş. Sure 9,36 ve 37: "Gök
- Page 82 and 83: IÇ.âmfts'a dayanarak, Zaki yazmas
- Page 84 and 85: Kar ş. Nöldeke, Z. D. M. G. 41, S
- Page 86 and 87: 429 P.K. S. 60, not 1 e göre, an-n
- Page 88 and 89: INDEKSAbbasi, 13Abbasiler, 13, 16,
- Page 90 and 91: Batn ı Nahla, 34, 35, 45, 50al-Bay
- Page 92 and 93: İsmailoğullar ı, 27, 28İstanbul
- Page 94 and 95: Sas- Sa'ada Matb, 18Saba, 51as- Sac
- Page 96 and 97: ▪Lit;;CJJ ■•k:LJ%:,,jI• L4(
- Page 98 and 99: 'J ı ğsx,, °J5 f ,:4.: J ı; J
- Page 100 and 101: 5. 9 W 95 o o. o 9cY)::;„*.a, Ij}
- Page 102 and 103: ••• t „e .Lsr4- j 4-4c- j A
- Page 104 and 105: . j »L; 4J-!cc4; ıi c.)1,9- 14 J.
- Page 106 and 107: 9.9 , „,j ı_ ıc **•.3C...p z.
- Page 108 and 109: • 5'-u ' 335 , 5.-ı11 tr vI9Ja11
- Page 110 and 111: ▪r.;cs:JI: J, ,m, L 4.3. -! J I:J
- Page 112 and 113:
c„;1.(j 4;U•_ -c.ı ls".3 -jp Z
- Page 114 and 115:
)Tj :G CyT L5 J.51' .«- o ,.lr. Lr
- Page 116 and 117:
juLl; J.,;! J11 J-İ5kP L51. ! jj..
- Page 118 and 119:
5LJI a.i .-(.5:JIji ?: .1„%"-ı",
- Page 120 and 121:
LS5): JA Ltb* -,:.>301•fiJift;■
- Page 122 and 123:
eA\
- Page 124 and 125:
4:11 ;IP c J ı.;J JLJ.(.) İğt .
- Page 126 and 127:
R.C.'"1 (ii G 1G 4 cj I .» Al43 1c
- Page 128 and 129:
G sk,..A.C3 1 LL c %LAL- tAkkies.L;
- Page 130 and 131:
-tS 5;: Jt;‘ ) .c».1.: Jt; c t -
- Page 133 and 134:
A t ;.?' 1 .4-^". ‘:-' 1 6-11 :ta