AramızdanAyrılanlar

Sayfa 336
Böylece çok istediği ve merak ettiği bir problem üzerinde çalışmaya başlayan İnönü,
Princeton’daki altı aylık çalışma süresinde Wigner’le birlikte geliştirdikleri matematiksel fizik
modelinin araştırmacılar tarafından zamanla “İnönü-Wigner Kontraksiyonu” diye anılmaya
başladığını ve teorik fizikçiler tarafından son yıllardaki bir çok araştırmada kullanılmakta
olduğunu belirtti.
İnönü, Princeton’a geldikten sonra Wigner’in ofisinde yaptıkları ilk görüşmeyi 1997 de
İstanbul Feza Gürsey Enstitüsü’nde yaptığı “Grup Kontraksiyonlarının Tarihi” konulu
konuşmasında şöyle anlatıyor 3 . “Önce CalTech’de gördüğüm eğitim hakkında detaylı bilgi
verdim ve kendisiyle bir grup teorisi problemi üzerinde çalışmak istediğimi söyledim. Bana
grup teorisi hakkında bir kaç soru sorunca benim bu alandaki bilgimin çok yetersiz olduğunu
anladı. Herhangi bir problem verip vermeyeceği hakkında hiç bir şey söylemedi. Fakat
görüşmemizin sonunda beni çok nazik bir şekilde öğle yemeğine davet etti.... Yemekten
sonra beni tekrar ofisine aldı ve “ homojen olmayan Galilee grubunun indirgenemeyen tekil
gösteriminin belirlenmesi üzerinde çalışmayı önerdi.”
İnönü böylece grup teorisinin fizik problemlerine uygulanması konusundaki büyük
çalışma arzusunu gerçekleştirme olanağı bulmuştu. Grup teorisi hakkında o zaman ki bilgisi
yetersiz olmasına karşın Wigner’in birlikte çalışmayı önermesi, hiç şüphesiz gösterdiği bilimsel
merak ve o güne kadar yaptığı çalışmaların yarattığı olumlu izlenimin sonucuydu. Bilmsel
merak ve istek, sonunda meyvesini verdi ve birlikte yaptıkları çalışma 1953 yılında
“Proceedings of the National Academy of Sciences” dergisinde yayınlandı.
İnönü ve Wigner 1953 yılında “klasik mekaniğin, relativistik mekaniğin bir limit hali
olduğu, ve bu nedenle de Galilei grubunun relativistik mekanik grubunun bir limit hali olması
gerektiği” gerçeğinden yola çıkarak yeni bir model ortaya koydular ve bir grubun sonsuz küçük
elemanlarının tekil transformasyonuyla yeni bir grup elde etme işlemine önceki grubun
kontraksiyonu adını verdiler 4 .
İnönü’nün 2004 Wigner madalyasına layık görülmesinde hiç şüphesiz diğer çalışmaları
yanında, 1953 de Wigner ile yaptıkları çalışmanın ürünü olan matematiksel fizik modeli büyük
bir paya sahiptir. Çünki bu model, makroskopik evrenden atom altı evrene kadar tüm
etkileşimleri günümüzde “sicim” ve “zar” teorileri vasıtasıyla açıklamaya çalışan fizikçiler için
son yıllarda oldukça sık kullanılan önemli bir araç haline gelmiştir.
Erdal İnönü’nün 1953 yılında ortaya koydukları bir matematiksel fizik yönteminin bilimsel
bir dergide yayınladığı tarihten 51 yıl sonra bir onur madalyasına layık görülmesi, temel
bilimlerin değeri ve önemi açısından son derece öğretici bir örnektir. Bu olgu yalnızca söz
konusu buluşa özgü olmayıp temel bilim araştırma sonuçlarının etkisiyle ilgili karakteristik bir
özelliktir. Ayrıca, “bilim için bilim” anlayışının ve “bilimsel merak” ın değerini gösterir. Çünkü
temel bilim araştırmalarının önemi ve değeri, bilimsel ve teknolojik gelişmelere katkı
sağladıkça çok daha iyi anlaşılır. Bu araştırmaların bilim ve teknolojiye etkisinin ortaya çıkması
genel olarak oldukça uzun bir süreçtir. Temel bilim araştırmalarının bu özelliğine bir çok örnek
verilebilir. Bunlardan çok çarpıcı olan bir kaçını burada belirtmekte yarar vardır.
Bilindiği gibi 2003 Nobel Fizik Ödülü süperiletkenler ve süperakışkanlar teorilerine olan
öncü katkıları nedeniyle ortaklaşa olarak Alexei A. Abrikosov, Vitaly L. Ginzburg ve Anthony
J. Leggett’e verilmişti. Ödülü paylaşanlardan Abrikosov ve Ginzburg 1950’lerde
süperiletkenlik teorisini geliştirmişler, Leggett ise 1970’lerde keşfedilen yeni bir
süperakışkanlık tipini ( 3 He izotopunun süperakışkanlığını) açıklamıştı. 2003 Nobel Fizik Ödülü
Aramızdan Ayrılanlar
Türk Fizik Derneği