Filozofia przyrody, Kartezjusz i porządek życia społecznego

1. Średniowieczna filozofia przyrody
być źródłem naukowego obrazu Wszechświata – to bowiem należy do kompetencji
nauk filozoficzno-przyrodniczych.
1. 1. 3. Epoka patrystyczna
Powstanie chrześcijaństwa było zjawiskiem jedynym w swoim rodzaju. Chrześcijaństwo
rozpoczęło swoją działalność jako rodzaj sekty w łonie judaizmu, lecz bardzo
prędko, w ciągu życia kilku pokoleń, objęło swoim wpływem cały ówczesny cywilizowany
świat. 41 Pierwsi chrześcijanie zetknęli się z kulturą świata antycznego i jego nauką
o Wszechświecie. Naśladowcy Chrystusa stanęli wobec konieczności wyrażenia transcendentnych
prawd w ograniczonym, ludzkim języku. A był to język kształtowany wpływami
pochodzącymi ze Starego Testamentu i kultury greckiej. Nasuwa się naturalne podejrzenie,
że ten nieusuwalny konflikt między treścią i środkami wyrazu był szczególnie
odczuwalny w najwcześniejszym okresie wierzących w Chrystusa.
Epoka, w jakiej żyli Ojcowie Kościoła, dość jasno wyznaczała zakres tematów,
zaś wyrażenie „teologia” miało zupełnie inne znaczenie 42 niż dziś. Chcąc poznać „teologię”
Ojców, trzeba wejść w nieco bardziej skomplikowany sens terminu „nauka”. To,
co obecnie określamy zbiorczo mianem „nauki” jako całości, miało podówczas swoją
daleką poprzedniczkę w postaci szeroko rozumianej filozofii przyrody, ta natomiast
została wyrażona w postaci obrazu świata.
Antenaci, choć byli wykształconymi ludźmi swoich czasów, nie byli w stanie
wyzwolić się od powszechnie panującego sposobu widzenia rzeczywistości. Klemens
Rzymski, trzeci następca św. Piotra, w Liście do Koryntian ujmuje otaczającą
go rzeczywistość następująco:
Niebiosa, (...) poruszone władaniem,
Spokojnie mu ulegają.
Dzień i noc kończą bieg przez niego zakreślony,
A jedno drugiemu w drodze nie staje.
Słońce i księżyc,
I gwiazd chóry,
Na skinienie jego,
W zgodnej harmonii,
Bez żadnego zboczenia
Kreślą wytknięte sobie kręgi
Ziemia urodzajna na rozkaz Jego
W czasach właściwych
Rodzi żywność przeobfitą dla ludzi i wszystkich istot (...)
(...) wichry z miejsc swoich,
Czasu właściwego, bez żadnej przeszkody służą pełnią swoją.
Źródła niewyczerpane,
Dla użytku i zdrowia stworzone
Na wieki wieków.
Amen. 43
41 Zob. M. Heller, Z. Liana, J. Mączka, W. Skoczny, Nauki przyrodnicze a teologia: konflikt i współistnienie,
Tarnów 2001, s. 23; Por. także L. Kołakowski, O rozumie i innych rzeczach, Tygodnik Powszechny,
nr 41, 12. X. 2003, s. 8.
42 Wyrażenie „teologia” Ojcowie patrystyczni zaczerpnęli od greckich filozofów przyrody. W starożytnej
Grecji pojęcie to oznaczało poszukiwanie prazasady bytu. Zob. Arystoteles, Meteoralogika,
353b, s. 475; Metafizyka, 1026a, s. 713-714; 1063b-1064b, s. 791-794.
(Dokończenie na następnej stronie)
18