Filozofia przyrody, Kartezjusz i porządek życia społecznego

Zakończenie
poziomie własnego rozwoju. 413 Duszy La Mettrie nie znajdował w królestwie roślin
czy zwierząt. Jej zalążki dostrzegał w organizmach stojących między światem roślin
a światem zwierząt. 414
Ten fakt urzeczywistniał prawdę dotyczącą życia, które przejawiało się w świecie
i które istniało we wszystkich postaciach świata przyrody nie wykluczając ludzkiej egzystencji,
która w zupełności podlegała prawom fizyki. Koncepcja ta uwarunkowywała
w podmiocie procesy jedynie biologiczne, nie pomijając przy tym psychicznych,
niemniej w ten sposób rozwinięto teorię organizmów jako szczególnego rodzaju
złożonych maszyn. 415 Było to nawiązanie do filozofii przyrody Kartezjusza.
Innym osiągnięciem filozofii materialistycznej było przypisanie materii nie tylko
wrażliwości, ale nadto wyposażenie jej w takie własności jak rozciągłość i wewnętrzna
siła motoryczna. Takim pojmowaniem materii nie tylko podporządkowało się człowieka
światu przyrody, ale nadawało mu nowy sens działania, który jawił się przede
wszystkim w hedonizmie. Materializm nie dawał hedonizmowi ani nowej postaci, ani
nowych argumentów, ale głosił go tak zupełnie bez kompromisu, jak nikt od czasów
Arystypa. Ta postawa wypływająca z materializmu negowała Boga, a jeśli nawet uznawano
Jego istnienie, to z faktu tego nie wynikało, że należy mieć na uwadze normy,
które zostały objawione, a tym bardziej ich przestrzeganie, gdyż dążąc ku szczęściu należy
wyzbyć się tego, co determinuje. Odwołanie się do Stwórcy implikowało według
materialistów konieczność kultu i uznanie Go jako nadrzędnej formy istnienia. 416 To nie
było do przyjęcia, gdyż społeczeństwo hedonistyczne, według Bayle`a winno być
całkowicie ateistyczne. Do tego należy dążyć dla dobra ludzkiego. 417
Racjonalizm wypływający z myśli filozoficzno-przyrodniczej Kartezjusza stanowił
centralną wartość filozofii nie tylko oświecenia, ale i następnej epoki. Rzeczą istotną
jest to, że filozofowie walcząc z chrześcijańskimi dogmatami sami zdogmatyzowali
rozum ludzki, a kulturę przez nich wytworzoną – racjonalna wiedza, moralność – nazwali
interkomunikatywną z pominięciem Boga. Tworząc w ten sposób ateistyczną
wizję świata, podkreślano przy tym, iż rozum ma zdolność tworzenia prawdy. 418
W tym nurcie, zapoczątkowanym przez francuskiego myśliciela, a sięgającym aż
do współczesnych czasów, zlekceważono klasyczne znaczenie prawdy, tzn. troskę
o poznanie wartości, nadające ludzkiemu życiu znaczenie. Działano tak uważając,
iż jedynie racjonalne patrzenie, z pominięciem Boga, nadaje sens ludzkiemu życiu.
Dziesięciolecia racjonalności w konsekwencji doprowadziły do irracjonalności.
Etyczne miary i religijność uznano za orientacje zbędne i niekonieczne. Takie nastawienie
przyczyniło się do zaniku miary wyczucia moralnego. Konieczne jest odzyskanie
„rzeczywistości” przez powrót do krytycznego realizmu. 419
Wielu, niewłaściwie przekroczywszy granice nauk pozytywnych, usiłuje albo
wszystko tłumaczyć tylko drogą naukowego poznania, albo też przeciwnie, nie przyjmuje
istnienia żadnej w ogóle prawdy absolutnej. Niektórzy tak bardzo wywyższają
człowieka, że wiara w Boga staje się jakby bezsilna i więcej im chodzi, jak się zdaje,
o afirmację człowieka(...). Inni znów tak sobie Boga wymyślają, że twór ten, odrzucany
przez nich, żadną miarą nie jest Bogiem Ewangelii. Inni nie przystępują nawet do
zagadnień dotyczących Boga, ponieważ zdają się nie odczuwać niepokoju religijnego
i nie pojmują, dlaczego mieliby troszczyć się o religię. 420
413 Zob. Cz. Głąbik, Filozofia przedmarksistowska, dz. cyt., s. 119.
414 Zob. W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, dz. cyt., s. 186.
415 Należy zwrócić uwagę, iż koncepcja maszyn obecna jest w badaniach medycznych.
416 Zob. W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, dz. cyt., s. 188.
417 Zob. J. Sochoń, Ateizm, dz. cyt., s. 177.
(Dokończenie na następnej stronie)
83