1. Średniowieczna filozofia <strong>przyrody</strong> Renesansowi myśliciele aprobowali i uwypuklili to, co dotykało cielesności człowieka. Wiązało się to przede wszystkim z maksymą Terencjusza, poety rzymskiego, który mówił: jestem człowiekiem i nic co ludzkie nie jest mi obce. 138 Nic dziwnego, że w okresie renesansu, antropocentryzm przybierał radykalne formy, stając się ruchem wrogim chrześcijaństwu. 139 Za przykład może posłużyć rzymskie środowisko organizujące się przy Pomponianie Leto. Zwolennicy tego uczonego głosili, iż nie ma innego świata, jak tylko ten, w którym podmiot żyje, porusza się i działa. 140 Wyrazem tak postrzeganej rzeczywistości było powstanie nowych szkół. 141 Jedną z nich, w Mantui, założył Vittorino. W szkole tej, prócz nauk retorycznych czy historycznych, wykładano astronomię, fizykę, matematykę oraz nauki przyrodnicze jako nową wizję filozofii <strong>przyrody</strong>. 142 Dzięki temu średniowieczna dewiza philosophia ancilla theologiae est, straciła rację dostateczną swego istnienia. Następnym krokiem, który dekoncentrował średniowieczną naukę filozoficzno-przyrodniczą, a tym samym próbował ukazać nową wizję świata, w ramach nowo odkrytej metody matematycznej, z pominięciem średniowiecznej spekulacji, były poglądy Leonardo da Vinci. Prawie wszystkie koncepcje fizykalne świata <strong>przyrody</strong> zaczerpnął on od Jordana Nemorariusa, którego idee potrafił rozwinąć i pogłębić twierdząc, iż mądrość jest córką doświadczenia. 143 Utrzymywał także, iż nauki przyrodnicze mają przybliżać zrozumienie i poznanie Wszechświata 144 . Krok naprzód w negacji scholastycznej wizji świat wykonał Mikołaj Kopernik, który za pomocą „starej” i jednocześnie „nowej” nauki, 145 korzystając przy tym z obserwacji, odkrył, iż centrum Wszechświata nie jest ziemia, lecz słońce. Swe odkrycie opublikował w dziele De revolutionibus orbium coelestium. 146 Torunianin wytworzył nowe spojrzenie na świat w perspektywie filozofii <strong>przyrody</strong>, nie zapominając o matematyce, co wykorzystał Descartes w opisie świata ludzkiej egzystencji, tworząc w ten sposób mechanicystyczną koncepcję kosmosu. Kopernik uzasadniając nowy model Wszechświata opisał go dokładnie korzystając z aparatu matematycznego, podobnie jak Ptolomeusz. Jednak teoretycznie i jakościowo był on niewątpliwie prostszy w rozumieniu, ponieważ mógł dać jednolite wyjaśnienie wielu (Dokończenie z poprzedniej strony) W epoce renesansowej za Marsyliuszem powtarzano, iż wszelkie zło wypływa z dążenia panowania władzy kościelnej nad świecką. Por. G. Bedoulle, Kościół w dziejach, tłum. A. Fubiś, Poznań 1994, s. 98-104. 138 Cyt. za. P. Mazanka, Źródła sekularyzacji i sekularyzmu w kulturze europejskiej, dz, cyt., s. 144. 139 Humaniści okresu odrodzenia uważali, iż człowiek to nie tylko sfera duchowa jak miało to miejsce w średniowieczu, ale i cielesna, zatem należy pamiętać i o ciele. Pogląd taki głosił m. in. Filelfo, który uważał, iż nie rozumie jak można zapominać o ciele, skoro człowiek jest nie tylko duszą. Zob. J. Delumeau, Cywilizacja Odrodzenia we Włoszech, tłum. E. Bąkowska, Warszawa 1993, s. 25. 140 Zob. E. Garin, <strong>Filozofia</strong> odrodzenia we Włoszech, dz. cyt., s. 72 141 Zwrócenie się renesansowego naukowca ku antykowi polegało nie tylko na przyswojeniu myśli greckiej, ale i na zaczerpnięciu programu kształcenia, który nazywał się studia humanitatis. 142 Por. K. Gryżenia, Vittorino da Feltre, [w:] PEF, t. 9, Lublin 2008, s. 607-671. 143 Zob. A. C. Crombie, Nauka średniowiecza i początki nauki nowożytnej, t. II, s. 158. 144 Zob. J. Bocheński, Zarys historii filozofii, dz. cyt., s. 162. 145 Mikołaj Kopernik, jak sam zaświadczył, czerpał z idei pitagorejczyków oraz od starszego o 21 lat Leonarda da Vinci. Mimo to, jemu właśnie przypada zaszczyt odkrycia heliocentrycznej wizji świata <strong>przyrody</strong>. Zob. A. C. Crombie, Nauka średniowiecza i początki nauki nowożytnej, dz. cyt., t. II, s. 208- 209; Por. także. N. M. Wilders, Obraz świata a teologia, dz. cyt., s. 100. 146 Zob. tamże, s. 210. Podobne stanowisko zajął Johanes Kepler. Mniej więcej czterdzieści dwa lata później wydał dzieło Mysterium cosmographicum, przedstawiając się w nim jako zapalony zwolennik Mikołaja Kopernika i jego rozumienia Wszechświata. To odkrycie, nie hipoteza, całkowicie zmieniła rozumienie świata <strong>przyrody</strong>, koncepcję podejścia do nauk przyrodniczych. Zob. P. Mazanka, Źródła sekularyzacji i sekularyzmu w kulturze europejskiej, dz. cyt., s. 146. 36
1. Średniowieczna filozofia <strong>przyrody</strong> właściwości ruchu planet. 147 To podejście do badań <strong>przyrody</strong> wyzwoliło nową energię. Dynamiczność człowieka, ujawniająca się szczególnie w wykorzystaniu osiągnięć nauki w technice i skierowania się ku życiu bardziej świadomemu, była równoznaczna z postępującym procesem negacji teocentrycznej wizji świata. Ukazując więc, w „epoce odkryć”, nie tylko antropocentryzm, ale i przyrodocentryzm, trzeba mieć na uwadze poznanie „innego świata”, gdzie filozofia <strong>przyrody</strong> zajęła naczelne miejsce, zaś zainteresowania ze świata stworzonego, nadprzyrodzonego przeniosły się na świat przyrodzony. Poza tym studia nad antykiem spowodowały, iż przed myślicielami renesansu stanęły zagadnienia czysto ludzkie, niewyabstrahowane, wyrwane z rzeczywistości. 147 Zob. A. C. Crombie, Nauka średniowiecza i początki nauki nowożytnej, dz. cyt., t. II, s. 219-220; Por. także, A. Strzałkowski, O siłach rządzących światem. Rzecz o podstawowych oddziaływaniach: grawitacyjnych, elektromagnetycznych, silnych i słabych, Warszawa 1996, s. 17-18; Por. także, J. Gadomski, Powstanie kosmosu i jego życie, Warszawa 1963, s. 14-16. 37