Filozofia przyrody, Kartezjusz i porządek życia społecznego

3. Konsekwencje
tworzą jeden byt. 331 Kartezjusz, udzielając odpowiedzi księżniczce Elżbiecie przyjmuje,
że podmiot jest perceptywnym posągiem, zbudowanym z elementu ziemskiego,
posiadającego tchnienie życia od Boga jako Zasady. Dzięki temu działa
posiadając odpowiednią barwę i zewnętrzny kształt oraz wewnętrzne części pozwalające
spożywać, chodzić, oddychać oraz poznawać zgodnie z naturą i przeznaczeniem. 332
Zatem człowiek, według francuskiego filozofa, to byt bytujący, złożony z oddzielnych
substancji, stykających się w najmniejszej części mózgu – szyszynce, tworzący
w ten sposób istotę mechaniczną, która swymi korzeniami sięga przyrody – ziemi.
Dzięki swej świadomości człowiek stał się fundamentem nauki filozoficzno-przyrodniczej,
zmieniając tym samym wizję Wszechświata. Działając w tym wytworzonym
świecie jako osoba, uczestniczy w nim bezpośrednio, a ów świat wpływa
na niego, powodując tym samym odpowiednie zachowania i rozumienie bytów.
3. 1. 2. Cielesność kartezjańska
Proces badawczy francuskiego filozofa, oparty na metodzie matematycznej, doprowadził
do mechanicznego ujęcia rzeczywistości. Jednak błędem byłoby mniemanie,
iż Kartezjusz odkrywając na nowo otaczającą go rzeczywistość dał nowy
paradygmat, który dotyczył tylko Wszechświata. Ów naukowy postęp nie był spowodowany
wyłącznie przez nowe fakty i obserwację empiryczną, ale inspiracją
zmian była chęć zrozumienia praw panujących w środowisku człowieka. Odkrycie,
jakiego dokonał francuski naukowiec – mirabilis scientia, dało mu możliwość poznania
świata ludzkiej egzystencji. Prawidłowość tę ilustruje jego podejście ad corpus
jawiące się na płaszczyźnie filozofii przyrody.
Filozoficzno-przyrodnicze ujęcie ciała opisywanego przez Kartezjusza uwydatnia
mechanistyczne ujecie corpus. Ta naukowa myśl ujmuje działanie żywego organizmu
w rodzaj maszyny oddzielonej od res cogitans. W ten sposób separując
umysł od ciała, przypisuje mu niezależność w działaniu uznając, że ciało jest autonomiczne
zewnętrznie nie tylko od umysłu, ale i od człowieka. Takie rozumienie
wskazuje, jak dalece ciało różni się od duszy – tym samym człowiek jako byt cielesny
stał się dychotomicznym podmiotem. 333
U początku rozważań cielesności należy przeanalizować kartezjańskie rozumienie
słowa „ciało”. Francuski myśliciel odnosił je zarówno do określenia ciała człowieka,
Deizm pozostawał ściśle związany z nową wizją świata, dla której fundamenty położył francuski
myśliciel. Jego koncepcja w kulturze Europy zaowocowała skrajnym racjonalizmem oraz sekularyzmem.
Por. N. M. Wilders, Obraz świata a teologia, dz. cyt., s. 126. To spotkało się z negatywną reakcją
Stolicy Apostolskiej w encyklice Piusa IX, Syllabus errorum, Zob. SErr § I, 1. II-VII.
325 R. Descartes, Medytacje o pierwszej filozofii, dz. cyt., s. 112-113.
326 Zob. B. Suchodolski, Wstęp, [w:] R. Descartes, Namiętności duszy, dz. cyt., s. 26-27.
327 Należy tu zauważyć, iż owe zdanie podkreślali z taką samą stanowczością interpretatorzy, a zarazem
i badacze myśli Descartes`a, tacy jak: F. Alquié, W. F. Asmus, L. Chmaj, E. Morawiec, M. Heller.
331 Zob. R. Descartes, List z 28 czerwca 1643 roku do księżniczki Elżbiety, [w:] Listy do księżniczki
Elżbiety, tłum. J. Kopania, Warszawa 1995, s.7-11.
332 Zob. R. Descartes, Człowiek opis ciała ludzkiego, dz. cyt., s. 3.
333 Zob. B. Suchodolski, Rozwój nowożytnej filozofii człowieka, Warszawa 1967, s. 56. Studium
prowadzone o Kartezjuszu przez Alquié przedstawia filozofię francuskiego myśliciela jako naukę
opartą na fizyce z uwzględnieniem przesłanek metafizycznych, pozwalające tym samym zrozumieć
podmiot, który w wyniku zastosowania mechanizmów w świecie przyrody stał się machiną poruszającą.
Pozwoliło to, Kartezjuszowi, zdaniem Alquié, wyjaśnić życie człowieka. Zob. F. Alquié, Kartezjusz,
dz. cyt., s. 115.
66