Specyfika świętości małżonków w świetle "Gaudium et spes"

SPECYFIKA ŚWIĘTOŚCI MAŁŻONKÓW 45 s
Zaniechano również sformułowania o „wymianie prawa do ciała" 87 ,
zastępując je słowami, że jest ono „aktem osobowym, przez który małżonkowie
wzajemnie się sobie oddają i przyjmują" {...aclu humano, quo
coniuges sese mutuo tradunt atque accipiunt) 88 .
Sobór, dzięki stosowaniu metody indukcyjnej 89 , ocenił bardzo realistycznie
sytuację małżeństwa w świecie współczesnym. Nowe warunki
ekonomiczne i socjalno-psychologiczne stwarzają z jednej strony pewne
trudności oraz wprowadzają „niemałe zaburzenia" 90 , z drugiej jednak
strony „coraz częściej i w różny sposób ukazują prawdziwy charakter" 91
instytucji małżeństwa.
Gaudium et spes, wspominając o głębokich przemianach w dzisiejszym
społeczeństwie, ma z całą pewnością na myśli zmianę struktury
współczesnego małżeństwa. Wielka rodzina rolnicza, zaspokajająca w dużej
mierze prawie wszystkie potrzeby ekonomiczne i kulturalne swoich
członków, przeobraża się w szybkim tempie w małą rodzinę miejską.
W związku z tym mówi się o kryzysie małżeństwa i rodziny. Stwierdzenia
tego nie można zakwestionować. Powstaje jednak zasadnicze pytanie,
czy jest to kryzys upadku, czy też kryzys konstruktywnego wzrostu
w nową, bogatszą formę wspólnoty małżeńsko-rodzinnej 92 .
Aby na to pytanie odpowiedzieć, należy skonfrontować przeszłościowy
typ rodziny patriarchalnej epoki rolniczo-rękodzielniczej ze współczesnym
typem rodziny społeczeństwa przemysłowo-miejskiego.
Zasadniczą cechą rodziny patriarchalnej, dominującej w zasadzie do
pierwszej wojny światowej 93 , była społeczna stabilizacja pojęta tak horyzontalnie
jak i wertykalnie. Skromny rozwój komunikacji nie pozwalał
87 Por. CIC, can. 1081 § 2: „ius in corpus, perfectum et exclusivum, in ordine ad
actus per se aptos ad prolis generationem"; za definicją Prawa Kanonicznego, która
kojarzy się z epoką kiedy żona po zawarciu małżeństwa stawała się własnością męża,
opowiadało się aż 190 ojców soborowych; propozycja ich została jednak zdecydowanie
odrzucona jako nie-pastoralna i nie-dialogiczna; por. B. Häring, Lexikon..., 430:
„190 Väter wollten die unpersönliche Definition des CIC einfügen: „ius in corpus,
perpetuum et exclusivum, in ordine ad actus per se aptos ad prolis generationem".
Die Kommission weist lakonisch darauf hin, dass eine so juridische Sprache weder
pastoral noch ein Weg zum Dialog mit der Welt ist. Man kann nur hoffen, dass jene
beschämende Sprache auch aus dem Kirchenrecht verschwindet. Schon das Wort
„Recht auf den Leib" stammt aus einer Zeit, in der die Frau noch unter die Besitztümmer
des Mannes eingereiht war"; E. Sievers — J. David, Vollendung ehelicher
Liebe..., 158.
88 GS, nr 48a; Sobór obrał tutaj sposób wyrażania się, jaki znaleźć można już w encyklice
Casti connubii, która nazywa małżeństwo — „wspaniałomyślnym oddaniem się
osób" (por. AAS 22 (1930) 553).
89 Por. J. Folii et, Die Situation des Menschen in der heutigen Welt, w: Die
Kirche in der Welt von heute. Untersuchungen und Kommentare zur Pastoralkonstitution
„Gaudium et spes" des II. Vatikanischen Konzils, wyd. G. Baraüna, (oprac. niem.
V. Schurr), Salzburg 1967, 142.
90 Por. GS, nr 47b.
91 Por. tamże.
98 Por. J. David, Die Wandlung des Bildes der Ehe und Familie, Freiburg i. Br.
1965, 5: „Das Wort von der „Krise der Familie" ist nicht aus der Luft gegriffen. Es
gab und gibt eine echte Krise. Die Frage ist nur: Ist es eine Krise des Untergangs
oder eine Krise des Wandels, des Wachstums in neue Formen hinein, Durchbruch zu
einer neuen, aber echten Gestalt?".
93 Por. T. Bovet, Probleme der heutigen Ehe, SR 64 (1965) 135: „Mochte diese
Institutionalität in der zweiten Hälfte des 19. Jahrhunderts und zu Beginn des 20. auch
erschüttert werden, so bestand sie doch im Prinzip bis zum ersten Weltkrieg".