Raport_Final_Ministria_Arsimit

2.2.4. Arsimi i lartë në Shqipëri duhet të zhvillohet
dhe të jetë konkurrues në rajon dhe më gjerë,
prandaj në themel të tij duhet të qëndrojë
KONKURRENCA midis institucioneve dhe
individëve.
2.2.5. Një parim tjetër shumë i rëndësishëm për
arsimin e lartë është RRITJA E AUTONOMISË së
institucioneve të arsimit të lartë në të katër fushat
e kësaj autonomie: në atë financiare; organizative;
akademike dhe atë të personelit.
2.2.6. Sistemi i arsimit të lartë duhet të INTEGROJË
MËSIMDHËNIEN dhe KËRKIMIN SHKENCOR. Është
shumë e rëndësishme që në këto dy drejtime të
mos matet dhe të mos vlerësohet vetëm puna e çdo
individi në jetën akademike, por edhe që studentët
të mësohen nga akademikë që kanë kontribuar në
shkencë dhe në jetën shoqërore të vendit. Standardi
i mësimdhënies nuk rritet vetëm nga mësimdhënës
të mirë, por edhe nga studiues të mirë.
2.2.7. Të gjitha institucionet e arsimit të lartë publik
janë TË BARABARTA PËR FINANCIM nga fondet
publike (parimi i konkurrencës). Kjo realizohet mbi
bazën e vlerësimeve të mësimdhënies dhe të punës
kërkimore-shkencore. Qeveria bën dallim vetëm për
përparësitë strategjike të vendit.
2.2.8. Disa programe studimi dhe disa nga
institucionet e arsimit të lartë duhet të gëzojnë
status “TË VEÇANTË”, për arsye se: janë përparësi
kombëtare ose nuk mund të zbatojnë të njëjtat
rregulla të konkurrencës si në IAL-të e tjera.
2.2.9. Financimi i Institucioneve të Arsimit të Lartë
bëhet në bazë të PERFORMANCËS së tyre me anë
të modeleve/formulave që marrin parasysh:
• Mësimdhënien
• Punën shkencore
• Zhvillimin
2.2.10. Qeveria/Ministria e Arsimit dhe e Sportit
përcaktojnë çdo vit PËRPARËSITË për arsimin e
lartë, pra, se sa fonde do të shkojnë dhe cilat fusha
kanë përparësi (Letra e Prioriteteve, ku çdo qeveri
pasqyron politikat e saj), por jo mënyrën se si do të
përdoren këto fonde nga IAL -të.
2.2.11. Shpërndarja e fondeve publike për IALtë
bëhet përmes AGJENCISË KOMBËTARE TË
FINANCIMIT (AKF). Në shpërndarjen e fondeve
publike, AKF-ja udhëhiqet nga parimet e:
• Barazisë
• Transparencës
• Performancës.
2.2.12. Për të synuar drejt një SISTEMI TË
NJËSUAR DHE TË STANDARDIZUAR të arsimit të
lartë në Shqipëri, IAL-të duhet të jenë:
• të pavarura në veprimtaritë e tyre mësimdhënëse
dhe në kërkimin shkencor,
• të miradministruara, të përgjegjshme dhe
transparente.
Financimi nga shteti nuk duhet të ndikojë kurrsesi
mbi autonominë e këtyre institucioneve për
vetëqeverisjen e tyre. Në vijim të kësaj, shteti
duhet të rrisë, nëpërmjet auditimeve periodike,
ndërgjegjësimin dhe përgjegjshmërinë e këtyre
institucioneve për të qenë më efektive.
2.2.13. Në kushtet kur financimi i arsimit të lartë
nga fondet publike është një çështje komplekse,
jo vetëm për Shqipërinë, por edhe për vende
të zhvilluara, është e domosdoshme futja e një
PAGESE REFERENCË (TARIFË) për çdo student/vit
akademik, ku qeveria përcakton KUFIRIN MINIMAL
(DYSHEME) dhe MAKSIMAL (TAVAN) të tarifës, dhe
ku çdo universitet vendos tarifat e tij brenda këtyre
kufijve. Tarifa dysheme vendoset për të tria ciklet
e studimit, ndërsa tarifa tavan vendoset vetëm për
ciklin e parë të studimeve Bachelor.
• Shtresat në nevojë financohen nga shteti me
fond të veçantë (bursa sociale), sipas kritereve
dhe kushteve përkatëse.
• Studentët e ekselencës financohen nga shteti,
pavarësisht nga statusi i tyre ekonomik.
• Tarifa referencë për ciklin e parë të studimeve
vendoset për programet e studimit, në përputhje
me specifikat përkatëse (shkencat humane;
shkencat e natyrës, inxhinierike dhe mjekësore;
artet dhe sportet, e të tjera).
• Për ciklin e dytë dhe të tretë të studimit, qeveria
nuk përcakton tarifë tavan, por vetëm tarifë
dysheme për të shmangur rastet abuzive të
vendosjes së tarifave që nuk mund të garantojnë
cilësi.
2.2.14. Universitetet publike kanë STATUS
JOFITIMPRURËS për procesin e mësimdhënies,
por mund të zhvillojnë edhe veprimtari ekonomike
fitimprurëse për aktivitetet e tjera jashtë
mësimdhënies. Në këtë kuadër, ato mund të
themelojnë organizma fitimprurës, me kusht që
fitimet t’i përdorin në funksion të objektivave të
zhvillimit të IAL-së.
10