Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
PJESA III – E<br />
ARDHMJA E<br />
SISTEMIT TË<br />
ARSIMIT TË LARTË<br />
KREU 11<br />
E ardhmja e sistemit të arsimit të lartë të<br />
standardizuar në Shqipëri<br />
11.1. Arsimi i lartë në Shqipëri është shërbim publik<br />
dhe, si i tillë, shteti duhet t`i kushtojë vëmendje<br />
të posaçme, të rrisë ndjeshëm kontributin e tij<br />
financiar dhe të ofrojë lehtësi të tjera të karakterit<br />
ligjor dhe fiskal, për të mundësuar që IAL-të të<br />
arrijnë objektivat afatgjatë të reformimit.<br />
11.2. Mbështetur në përvojat më të mira<br />
ndërkombëtare, ndërsa përqasja e shtetit në<br />
arsimin e lartë të ndryshojë, njëherazi duhet të<br />
ndryshojë edhe autonomia e plotë institucionale<br />
e IAL-ve në Shqipëri. Kjo autonomi nuk mund<br />
të arrihet plotësisht, në qoftë se nuk do të ketë<br />
edhe ndryshim në statuset e IAL-ve publike, ku të<br />
garantohet me ligj kjo autonomi.<br />
11.3. Institucionet publike të arsimit të lartë nuk<br />
kanë autonominë kushtetuese, neni 57/7, që duhej<br />
të ishte garantuar sipas legjislacionit aktual në fuqi.<br />
Ky nen nuk garanton zhdërvjelltësi, mekanizma<br />
efektivë të administrimit të suksesshëm dhe nuk<br />
është motivues për të ofruar një arsim cilësor në<br />
kushtet aktuale të zhvillimit të shoqërisë. Nga ana<br />
tjetër, edhe arsimi i lartë jopublik nuk solli pritshmëri<br />
lidhur me përmirësimin e cilësisë në arsimin e lartë,<br />
edhe pse ndikoi në rritjen e numrit të studentëve në<br />
Shqipëri. Ky nen nuk garanton autonominë e IAL-ve<br />
në katër aspektet e rëndësishme të autonomisë:<br />
autonomia organizative, autonomia financiare,<br />
autonomia e personelit dhe ajo akademike.<br />
11.4. Në të njëjtën kohë, bazuar në përvojat më<br />
të mira ndërkombëtare, por edhe në përvojat<br />
më të mira vendëse, organizimi i IAL-ve të tipit<br />
fondacion është i preferuar, për shkak se ato kanë<br />
zhdërvjelltësi dhe liri organizimi e përdorimi efektiv<br />
të fondeve dhe se ofrojnë shërbim publik pa qëllim<br />
fitimi. Por, nga ana tjetër, institucionet e arsimit të<br />
lartë nuk mund të kthehen të gjitha në fondacione,<br />
bazuar në ligjin dhe Kushtetutën e RSH-së.<br />
11.5. Një tjetër arsye për të ndryshuar statusin<br />
afatgjatë të institucioneve të arsimit të lartë në<br />
Shqipëri është edhe fakti se fuqia blerëse e<br />
familjeve shqiptare nuk është e tillë për të përballuar<br />
një sistem të fortë jopublik, ku të ketë tarifa<br />
konkurruese, që të garantojnë një nga parimet<br />
kryesore, atë të konkurrencës së barabartë.<br />
11.6. Një tjetër argument për të shkuar drejt<br />
njehsimit të statuseve të arsimit të lartë në Shqipëri,<br />
është edhe fakti që tregu në Shqipëri është i vogël<br />
dhe, si i tillë, parimi i konkurrencës së mirëfilltë<br />
nuk mund të zbatohet duke pasur një numër të<br />
madh të institucioneve me statuse të ndryshme.<br />
Mekanizmat rregullues të institucioneve me statuse<br />
të ndryshme, bëhen shumë të ndërlikuar (siç tregoi<br />
edhe përvoja 15-vjeçare në Shqipëri) dhe kështu<br />
krijojnë mundësinë për abuzime në sistem.<br />
11.7. Bazuar në sa përmendëm më lart, komisioni<br />
vlerëson që, në fazën afatgjatë të zhvillimit të<br />
arsimit të lartë në Shqipëri, IAL-të të lëvizin drejt<br />
“qendrës”, pra, drejt një statusi të ri të të qenit<br />
IAL I SË ARDHMES, një organizatë jofitimprurëse,<br />
por që edhe mund të krijojë veprimtari ekonomike<br />
fitimprurëse për produktet akademike që<br />
prodhon dhe që duhet t’i përdorë në funksion të<br />
mësimdhënies dhe të kërkimit shkencor. Në këtë lloj<br />
organizimi garantohet autonomia e plotë e IAL-ve<br />
në vend.<br />
11.8. Kjo nuk do të thotë se nuk duhet apo nuk do<br />
të ekzistojnë institucione me status tjetër në sistem,<br />
me status publik dhe jopublik, fitimprurës dhe<br />
jofitimprurës. Edhe në vende si Britania e Madhe,<br />
ku zbatohet ky sistem, nuk ndalohet krijimi apo<br />
edhe funksionimi i IAL-ve me status tjetër nga ai i<br />
lartpërmendur. Kjo për shkak të lejimit të larmisë<br />
dhe zgjerimit të tregut për arsimin dhe kërkim<br />
shkencor.<br />
11.9. Komisioni sugjeron tiparet e mëposhtme të<br />
zhvillimit afatgjatë universitar në Shqipëri:<br />
1. Autonomi: a) e plotë akademike b) financiare e<br />
audituar c) organizative dhe d) personeli<br />
2. Një status të ndryshëm kushtetues ku garantohet<br />
autonomia<br />
3. Një organizim të qartë institucional të pavarur<br />
dhe efektiv, ku ndarja midis anës akademike dhe<br />
asaj financiare të jetë e qartë.<br />
4. Një mundësi për trajtim jodiskriminues financiar,<br />
bazuar mbi parime të njëjta<br />
5. Garantimin e një cilësie dhe standardi në<br />
mësimdhënie dhe kërkim shkencor konkurrues me<br />
ato të vendeve të zhvilluara evropiane<br />
6. Transformimin e orientimit të tyre për të realizuar<br />
60
Change language